Ziekmakende wijken: sommige postcodes vergroten het risico op diabetes
De wijk waar je woont, zegt iets over de kans dat je diabetes krijgt. Dat blijkt uit een nieuwe studie van sociaal epidemiologen van Maastricht University.
Wellicht staan er op Funda in de toekomst dezelfde waarschuwingen als op sigarettenpakjes: wonen in een arme wijk kan obesitas veroorzaken, deze wijk is schadelijk voor uw familie en vrienden of wonen in een arme wijk vergroot de kans op diabetes. De plek waar je woont, heeft namelijk invloed op je gezondheid, zo blijkt uit een nieuwe studie van Maastricht University.
Dat laagopgeleiden vaker diabetes hebben, wisten we al. Nederlanders met alleen basisschool hebben zelfs zeven keer zo vaak diabetes type 2 als landgenoten met een universitaire opleiding. De kans op diabetes type 2 neemt toe door stress, weinig lichaamsbeweging, ongezond eten en roken. Vaak wordt er een verband gelegd tussen levensstijl en sociaaleconomische klasse: laagopgeleiden leiden een ongezonder leven, omdat ze het vermogen missen om het beter te doen.
Uit onderzoek van Hans Bosma, hoogleraar sociale epidemiologie van Maastricht University, en collega’s blijkt dat de plek waar iemand woont ook onderdeel van het probleem is. Sommige postcodes vergroten het risico op diabetes.
Diabetes
Het onderzoek richtte zich op Maastricht en de naburige Heuvellandgemeenten. De wetenschappers deelden het gebied op in 82 wijken. Van iedere wijk berekenden ze de gemiddelde WOZ-waarde van de huizen, het bedrag dat een woning volgens de gemeente opbrengt bij verkoop. In wijken met goedkope huizen bleek diabetes type 2 veel vaker voor te komen. Alleen die constatering was voor de wetenschappers niet voldoende. Ze waren op zoek naar de invloed van de wijken, los van het inkomen en de opleiding van de mensen die er wonen.
Om de gegevens te corrigeren voor individuele sociaaleconomische factoren maakten ze gebruik van een grootschalig onderzoek naar diabetes in Maastricht en omstreken tussen 2010 en 2013. Daar deden zo’n 3500 mensen aan mee. Zij werden niet alleen getest op diabetes, maar ze moesten ook vragen beantwoorden over hun gezinssituatie, werk en leefstijl.
Nadat de onderzoekers hun gegevens statistisch hadden gecorrigeerd voor opleiding, gezinsinkomen en de status van het beroep bleek diabetes nog steeds vaker voor te komen in arme wijken: een inwoner daar heeft naar schatting 2,38 keer zoveel kans om diabetes type 2 te krijgen dan een inwoner met dezelfde sociaaleconomische achtergrond in een rijke wijk. ,,Arme mensen lopen al een groter risico op diabetes door hun sociaaleconomische klasse. De buurt waarin ze wonen, vormt vervolgens nog een extra risicofactor’’, aldus Hans Bosma.
Arme wijken zijn om verschillende redenen ziekmakend. Zo is er vaak minder groen om in te bewegen. Ook zijn ze ’s avonds onveiliger, waardoor mensen eerder binnen blijven. Bovendien is in achterstandswijken de concentratie cafetaria’s en andere fastfoodzaken meestal hoger, waardoor inwoners sneller worden verleid om voor ongezond voedsel te kiezen.
Ook de slechte behuizing heeft invloed op de gezondheid van mensen: in arme wijken staan meer vochtige en tochtige huizen met schimmelplekken op de muren. Ook zijn goedkope woningen gehoriger, waardoor geluidsoverlast vaker een stressfactor vormt. En dan zijn er nog de arme wijken die vlak naast de snelweg liggen en waar fijnstof een negatieve invloed heeft op de gezondheid van mensen.
Onrechtvaardigheid
Bosma is er dan ook van overtuigd dat bij andere aandoeningen die worden gelinkt aan leefstijl, zoals hartziektes en longkanker, dezelfde relatie met de woonplek bestaat. ,,We konden dit bij diabetes type 2 goed bloot leggen, omdat we gebruik konden maken van de vragenlijsten over hun inkomen en levensstijl. Van andere ziektes hebben we die data niet.’’
In de VS wordt gesproken over environmental injustice, wat je zou kunnen vertalen als omgevingsonrechtvaardigheid. Die beperkt zich, volgens de hoogleraar, overigens niet tot ziekmakende wijken. Ook de omgeving waarin arme mensen werken kan de ongelijkheid versterken. ,,Mensen met een klein inkomen hebben meestal minder controle over hun werk. Hun baas vertelt ze wat ze wel en niet mogen. Weinig autonomie is een van de belangrijkste oorzaken van stress op het werk. Het kan tot passiviteit leiden. De motivatie om gezond te eten of te stoppen met roken is klein als je het gevoel hebt dat je leven je overkomt’’, stelt Bosma.
En dan is er ook nog de sociale kring die de ongelijkheid bevordert. In arme wijken wonen meer mensen met sociale problemen, zoals schulden, verslaving en psychische aandoeningen. Bosma: ,,Mensen met een lage sociaaleconomische status hebben vaker het gevoel dat ze scheef aangekeken worden en dat anderen denken dat ze dom en lui zijn. Dat veroorzaakt stress en dat heeft een negatieve invloed op hun gezondheid.’’
De overheid probeert al decennia om burgers via voorlichting aan te zetten tot gezonder gedrag. Bosma is van mening dat de overheid te veel nadruk legt op de persoonlijke verantwoordelijkheid. ,,Als de omgeving hetzelfde blijft, is het voor mensen heel moeilijk om hun gedrag aan te passen. Ik zou graag zien dat de overheid dit probleem fundamenteler aanpakt, zonder mensen te stigmatiseren en ze nog verder in een hoekje te drukken.’’
Verschillen oplossen De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) concludeerde onlangs in het essay Gezondheidsverschillen voorbij dat armoede zich vaker in specifieke wijken concentreert. ,,De verschraling van sociale woningbouw, het toenemende woningtekort, scheefwonen, stijgende huren, dalende huursubsidie en beleggingsactiviteiten op de woningmarkt hebben het voor bepaalde groepen moeilijker gemaakt om in de stad te wonen. Zij verplaatsten zich eerst naar de randen van de stad en daarna steeds vaker buiten de stad. Zo ontstonden wijken waarin een onevenredig groot aantal mensen woont met eenzelfde sociale positie. In hetzelfde essay stelt de RVS dat de overheid bij ruimtelijke ordening meer rekening moet houden met gezondheid. ,,In plaats van financiële tegemoetkomingen bij individueel duurzaam gedrag, kan een overheid er ook voor kiezen om collectief te investeren in het verduurzamen van de publieke ruimte.’’
Ziekmakende wijken: sommige postcodes vergroten het risico op diabetes
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Waarom benut Nederland nu pas Europese voedselsteun? →
‘Uitbannen van extreme rijkdom is een mooi ideaal’ →
