Stappenplan voor gulle gevers
Tranentrekkende televisiespotjes, bedelbrieven, collectanten die je belagen: goede doelen proberen je op allerlei manieren te verleiden geld te doneren. Maar hoe weet je of je euro ook goed terecht komt? Een stappenplan voor gulle gevers.
We worden steeds vrijgeviger. We geven gemiddeld maar liefst 400 euro per huishouden aan goede doelen, zo blijkt uit onderzoek van het CBS uit 2015. Zo’n 150 euro meer dan aan het begin van deze eeuw. En hoe ouder we zijn, des te guller we worden. Jonge huishoudens geven ongeveer 1 procent van hun uitgaven uit aan een goed doel. Huishoudens met 65-plussers het dubbele. Uiteraard willen we met dat geld zoveel mogelijk goed doen. Maar het is als donateur best lastig om te bepalen waar jouw euro het meest nodig is. Dit stappenplan helpt je daarbij:
Stap 1: Weet wat je schenkt
De overbuurman staat voor de deur met een collectebus. Hij vraagt om een donatie voor de plaatselijke sportvereniging. Hoewel je niets op hebt met sport, is het lastig om nee te zeggen. Een belangrijke reden waarom we geld geven aan goede doelen, is dat we gevraagd worden. We willen de ander laten zien dat we vrijgevig en sociaal betrokken zijn. En dat past ook bij het beeld dat we graag van onszelf hebben.
En dus trekken we niet alleen onze portemonnee als er een collectant voor de deur staat, maar geven ook wat aan onze collega die meedoet met de Roparun en maken geld over naar Giro555 bij een grote ramp. Volgens Jasmijn Melse, auteur van Jouw gids door de goededoelenjungle en hoofd
Filantropie Advies bij ABN AMRO MeesPierson, schenken we vaak ‘reactief’, omdat het ons wordt gevraagd. “Maar als je wilt dat je geld goed terechtkomt, zou je eigenlijk próactief moeten schenken, met een duidelijk doel voor ogen”, stelt Melse.
Oké, maar dan is het handig om eerst inzicht te krijgen in wat je nu schenkt. Maak een overzicht van alle goede doelen waar je vast aan schenkt – als dat er meer zijn – en probeer ook eens een inschatting te maken van wat je door het jaar heen weg geeft, en waaraan. Wellicht is het opgeteld meer dan je had verwacht. Mooi, want dan heb je een leuk budget dat je voortaan gerichter kun gaan inzetten.
Stap 2: Kies een thema dat bij je past
Een groot nadeel van her en der wat geld schenken, is dat je onmogelijk in de gaten kunt houden wat er allemaal met je geld gebeurt. “Donateurs die gerichter schenken, zijn vaak meer betrokken en houden het langer vol”, stelt Melse. Ze pleit er daarom voor om al je donaties binnen één of twee thema’s te houden, bijvoorbeeld mensenrechten, milieu, religie, sport, gezondheidszorg of armoede of noodhulp. Kies een thema dat je raakt. Armoedebestrijding is de Derde Wereld is heel belangrijk, maar als je meer op hebt met het onderwerp kunst, ga daar dan voor.
Kies vervolgens voor een duidelijke doelgroep en regio, bijvoorbeeld gehandicaptensport in Nederland of aidsbestrijding in Zuid-Afrika, tipt Melse: “Het is begrijpelijk dat het liefst alle kinderen over de hele wereld een betere toekomst wilt geven. Toch ga je waarschijnlijk meer bereiken als je begint met een duidelijke doelgroep in een concreet gebied, bijvoorbeeld eenzame ouderen in de Randstad of tuberculosepatiënten in India.” Denk bij deze stap nog niet in concrete goede doelen. “Vraag jezelf eerst af wat je zou willen veranderen”, aldus Melse.
Stap 3: Streef naar maximale impact
Nu pas ga je op zoek naar concrete goede doelen. Let allereerst op de manier waarop een goede doel het probleem wil aanpakken. Dat kan door voorlichting zijn, maar ook door onderzoek, lobbyen of directe actie. Een voorbeeld: je wil iets doen aan het dierenleed in de bio-industrie. Je kan dan Wakker Dier steunen dat het publiek voorlicht over het armlastige leven van een plofkip. Of je schenkt aan de Dierenbescherming die in Den Haag lobbyt voor betere leefomstandigheden voor de dieren. Weer een andere optie is Red een Legkip, een stichting die kippen opkoopt bij boeren en ze een beter leven geeft.
Het is lastig om uit te rekenen welke stichting met jouw euro de meeste dieren een beter leven geeft. Met kippen ‘uitkopen’ verander je op lange termijn niets, maar het verminderd wel direct dierenleed. “Een combinatie van methodes werkt vaak het best. Ik raad daarom vaak aan om te schenken aan een paar goede doelen binnen één thema met een verschillende aanpak”, tipt Melse.
Volgens Australische filosoof Peter Singer, auteur van Effectief altruïsme, is het soms wel heel duidelijk dat je bij het ene goede doel meer waar voor je euro meer krijgt dan bij het andere. Hij vergelijkt het trainen van een blindengeleidehond, dat tienduizenden euro’s kost met een staaroperatie van een paar tientjes. ‘Je kunt je blinde buurman een blindengeleidehond geven of tussen de 800 en 2.000 mensen genezen van blindheid. De keus lijkt me niet zo moeilijk’, aldus Singer. Critici waarschuwen echter dat door deze manier van denken alleen doelen overleven die de meeste levens redden, en dat goede doelen die zich bezig houden met kunst of sport zichzelf wel kunnen opdoeken als iedereen zo denkt.
Stap 4: Neem de goede doelen onder de loep
Heb je een of meerdere goede doelen uitgekozen, onderwerp deze dan aan een kritisch onderzoek. Een blik op de website is een logische eerste stap. Let er niet alleen op of de doelstelling je aanspreekt maar kijk ook naar recente projecten. Ook een goede klachtenregeling mag niet ontbreken. Als een goed doel een ANBI-status heeft – het goede doel is dan door de fiscus aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) – , moeten de financiële resultaten online staan. “Aan een ANBI-status kun je bovendien afleiden dat een goed doel aan de basiseisen op het gebied van transparantie en goede organisatie voldoet”, verklaart Norbert van Berckel, directeur van het Kenniscentrum Filantropie.
Heeft het goede doel een keurmerk, dan is er meer voorwerk voor je gedaan. Zo beoordeelt het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) de betrouwbaarheid van goede doelen aan de hand van bijvoorbeeld de samenstelling van het bestuur, besteding van de middelen en de manier waarop het goede doel verslag legt. “Maar let op: heeft een goed doel geen CBF-erkenning, dan betekent dat niet automatisch dat er dan iets niet in de haak is. Wellicht vind een goed doel de contributie te hoog, of bestaat het niet lang genoeg om een goede controle uit te voeren”, verklaart Van Berckel.
Volgens Van Berckel staren donateurs zich soms onterecht blind het salaris van de directeur. “Het salaris van de directeur zegt niet iets over de kwaliteit van het doel. Het is goed dat hier een wettelijk plafond aan zit, maar weet ook dat een directeur vaak grote verantwoordelijkheden heeft en dat het niet reëel is dat iemand dat vrijwillig doet. Vaak kunnen ze een veelvoud in het bedrijfsleven verdienen”, aldus Van Berckel.
Stap 5: Schenk niet aan de fiscus
Wie optimaal gebruik maakt van belastingvoordeel, houdt meer geld over om te schenken. Je komt in aanmerking voor belastingaftrek als het totale bedrag dat je schenkt in een jaar hoger is dan 1 procent van je verzamelinkomen – met een minimum van 60 euro -. Elke euro boven deze grens is aftrekbaar tot een maximum van 10 procent van het inkomen.
Ook een periodieke gift is aftrekbaar voor de belasting. Je moet dan vijf jaar een vast bedrag naar een goed doel overmaken, en hiervoor een schenkingsovereenkomst ondertekenen. Het goede doel moet bovendien het stempel ANBI of steunstichting Sociaal Belang Behartigende Instelling (SBBI) dragen.
Handige websites:
– Vergelijk doelen op basis van transparantie, de kwaliteit van de organisatie en de manier waarop ze hun activiteiten aanpakken op Geefwijzer.nl
– Test online welk doel bij jou past op Goededoelentest.nl
– Meer informatie over effectief altruïsme is te vinden op Effectiefaltruisme.nl
– Zoek uit of het goede doel een CBF-erkenning heeft op Cbf.nl
– Zoek uit of het goede doel een ANBI-status heeft: Belastingdienst.nl
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
