Slijtagecomplot
iPhones die snel traag worden, kleding die na vijf keer wassen kapot is. Geplande veroudering heet dat. Irene vindt dat consumenten zich ook wel heel makkelijk laten bedotten. Omdat we zo nodig mee willen doen met de laatste trends.
Oké, ik moet hem iedere dag opladen. Maar ik doe wel al meer dan 3,5
jaar met mijn iPhone. Dit is het eerste exemplaar dat het zo lang volhoudt. Volgens een vriend komt dat omdat oudere iPhones expres werden vertraagd door Apple. Apple ontwikkelde softwareupdates die oude modellen langzamer maakten. Een schoolvoorbeeld van geplande veroudering, planned obsolescence in het Engels. Fabrikanten beperken met opzet de levensduur van hun producten, zodat je als consument sneller iets nieuws koopt. En de kassa weer rinkelt.
Apple ontkent alles, maar kreeg van een Italiaanse rechter wel een boete van 10 miljoen euro opgelegd vanwege de updates. Apple het is niet het eerste bedrijf dat van dergelijke sabotage wordt beschuldigd. De documentaire The Light Bulb Conspiracy uit 2010 stelt dat het concept van geplande slijtage al heel lang bestaat. Symbool staat een gloeilamp die al sinds 1901 haast onafgebroken brandt in de Amerikaanse plaats Livermore. De lampen uit de winkels gaan echter veel sneller kapot. Volgens de documentairemakers omdat de vier grootse gloeilampfabrikanten in 1924 in het geheim een afspraak maakten om de levensduur van hun lampen doelbewust te verkorten.
Meestal is er geen sprake van een complot of prijsafspraak maar ligt geplande veroudering veel subtieler. Zoals bij een T-shirt waarvan de naden loslaten na vijf keer wassen. Of de printer die wel erg snel aangeeft dat de cartridges vervangen moeten worden, terwijl je er nog flink wat printjes mee kunt maken als je dat seintje negeert. Een ander, best schokkend, voorbeeld: uit onderzoek van Arizona State University bleek dat de levensduur van computers tussen 1985 en 2010 van 10,7 tot 3,5 jaar met bijna tweederde verminderde.
Geplande veroudering vindt op grote schaal plaats. En al die wegwerpproducten zijn een aanslag op onze portemonee en het milieu. Op Europees niveau wordt gesproken over oplossingen. Zo denkt het Europees Parlement na over manieren om bedrijven sneller te kunnen ontmaskeren en boetes te geven. En over langere garantietermijnen. Maar het schiet allemaal niet echt op. Dat komt ook omdat er geen goede definitie bestaat. Een telefoon die is voorgeprogrammeerd om na twee jaar ermee op te houden is een duidelijk gevalletje planned obsolescence. Maar wil Europa ook Primark gaan bestraffen vanwege de slecht geproduceerde kleding?
Het is gemakkelijk om naar de politiek te kijken, Maar als consument ga ik ook niet vrijuit. Ik weet inmiddels welke merken kleding van slechte kwaliteit produceren. En toch trap ik er soms nog in. Mode is sowieso een vorm van geplande veroudering, waar ik best vatbaar voor ben. Bedrijven bedenken telkens iets nieuws. Hun marketeers – geholpen door de media – proberen mij wijs te maken dat het oude ontwerp echt niet meer kan. En ja hoor, ik koop braaf de laatste trend.
Al die keren dat ik wel al na twee jaar een nieuw mobieltje moest kopen, voelden eerlijk gezegd ook niet als een straf. Er was weer een frisse iPhone, met een mooier uiterlijk, meer opslagruimte en vaak nog een paar leuke nieuwe gadgets. Dat ik nu langer met mijn telefoon doe, komt ook omdat het hebben van de nieuwste iPhone me tegenwoordig wat minder boeit. Dat is dan wel weer een prettige bijkomstigheid van mijn eigen spontane veroudering.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.