Psychologeld – Wanbetalers
We rekenen mensen die hun rekeningen niet op tijd betalen gretig af op hun gebrekkige moraal, maar is dat wel terecht? Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Er kwamen vorig jaar minder wanbetalers voor de rechter, zo bleek deze week uit het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak. Ik vind het er nog altijd zorgwekkend veel. In 2017 waren er 1,5 miljoen rechtszaken over openstaande rekeningen in plaats van 1,6 miljoen het jaar daarvoor. Volgens de Raad voor de rechtspraak ligt de verklaring voor de hand: na de economische crisis is de betalingsmoraal van Nederlanders verbeterd.
De term ‘betalingsmoraal’ wordt in mijn ogen vaak verkeerd gebruikt, nu ook weer door rechters. Wanbetalers vertonen slecht betalingsgedrag, maar dat wil niet zeggen dat ze allemaal ook een slechte betalingsmoraal hebben. Moraal gaat over normen en waarden, over principes, over goed en kwaad. Mensen met een slechte betalingsmoraal vinden rekeningen op tijd betalen niet zo belangrijk. Of nog erger: zij zijn de boel bewust aan het traineren, met als doel onder de factuur uit te komen. Het ontbreekt hun aan het morele besef dat ze een schuld hebben en die moeten inlossen.
Achter een onbetaalde rekening kunnen echter ook andere verhalen schuilgaan: iemand wil wel betalen, maar heeft op dat moment geen geld. Omdat hij bijvoorbeeld zijn baan is kwijtgeraakt en alle vaste lasten ondertussen wel doorlopen. Of een debiteur heeft niet door dat hij moet betalen omdat hij niets van de rekening begrijpt. De helft van de mensen met problematische schulden leest slecht, blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Een betalingsachterstand is bij deze groep eerder een gebrek aan taalvaardigheid dan aan normen en waarden.
Wanbetalers zijn niet per definitie onbetrouwbaar of laks. Soms zijn ze wel murw geworden als ze al langer schulden hebben en daardoor in de overlevingsstand staan. Toch rekenen we in Nederland mensen die hun rekeningen niet op tijd betalen gretig af op hun gebrekkige moraal, getuige tv-programma’s als Een dubbeltje op zijn kant. Die portretteren schuldenaren als mensen die niet willen werken, maar wel geld verspillen aan een geldverslindende frisdrankautomaat of een abonnement op de Donald Duck. En vervolgens vreemd opkijken als ze hun rekening niet kunnen betalen.
Dat we wanbetalers vaak wegzetten als slechte mensen werkt averechts. Er heerst veel schaamte bij mensen met financiële problemen. Uit onderzoek blijkt dat ze zich vaker eenzaam voelen omdat ze uit gêne niet over hun problemen praten. Terwijl schuldenaren die een goede band hebben met vrienden en familie juist sneller uit de rode cijfers blijken te komen.
Die 1,5 miljoen rechtszaken per jaar laten zien dat schulden dichterbij zijn dan we denken. En dat ze wellicht iedereen, op een slecht moment, kunnen ‘overkomen’. Een veroordeling door de rechter is dan, hoe terecht ook, al heel vervelend. Maar de veroordeling door de maatschappij komt vaak harder aan.
‘Wanbetalers zijn niet per definitie onbetrouwbaar of laks’
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
