Psychologeld – Verkeersboetes
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Oscar rijdt twintig kilometer te hard op de snelweg en krijgt een boete van 215 euro. Denise trapt op diezelfde plek het gaspedaal even hard in en krijgt ook een boete van 215 euro. Dat klinkt eerlijk. Maar wat als je weet dat Oscar een salaris heeft van twee ton per jaar en Denise een bijstandsmoeder is die nauwelijks kan rondkomen? Ze hadden allebei niet de snelheidsduivel moeten uithangen, maar Denise wordt daar wel veel harder voor gestraft. Oscar kan de boete fluitend ophoesten, terwijl Denise er flink door in de financiële sores kan komen.
Een nieuwe Amerikaanse studie toont aan dat verkeersboetes een grote impact hebben op automobilisten met een kleine portemonnee. De financiële stress is bij het armste kwart zelfs twee tot vijf keer zo hoog als bij het rijkste kwart. Heel opvallend: de spanning, veroorzaakt door een boete van 175 dollar, is bij de lage inkomens net zo groot als de stress bij een salarisdaling van 900 dollar.
Inkomensafhankelijke verkeersboetes zijn eerlijker
Die impact is onevenredig hoog omdat mensen vrezen voor de grote negatieve gevolgen van een openstaande verkeersboete, zo verklaart de onderzoeker. Zo kan de politie het rijbewijs innemen (ook in Nederland) waardoor iemand het risico loopt zijn baan kwijt te raken. Wat vervolgens weer tot meer geldzorgen leidt. En er hangt wanbetalers meer ellende boven het hoofd: in Nederland lopen de boetes snel op als je niet betaalt. En je kunt uiteindelijk zelfs in de cel belanden als het niet lukt om de rekening te voldoen.
Een boete zou iedere overtreder even zwaar moeten treffen. Inkomensafhankelijke verkeersboetes zijn daarom eerlijker. Je verkleint de kans dat een snelheidsboete bij arme mensen tot een neerwaartse spiraal van financiële ellende leidt. Daarnaast is een dikke bankrekening dan geen vrijbrief meer om als een idioot over de weg te razen. Rijke snelheidsduivels voelen verkeersboetes vaak nu niet als straf. Ze kunnen de bonnen gewoon incalculeren als ‘autokosten’.
In Finland – waar inkomensafhankelijke boetes al bijna honderd jaar bestaan – weten ze daar wel raad mee. Een succesvolle zakenman kreeg daar een paar jaar geleden een boete van 54 duizend euro omdat hij 103 kilometer per uur had gereden op een 80-kilometerweg. Een enorme boete, maar de kans is klein dat hij erdoor in de financiële problemen is geraakt. De zakenman verdiende op dat moment 6,5 miljoen euro per jaar.
De kans dat het in Nederland zover komt, lijkt voorlopig klein. De VVD loopt in ieder geval niet warm voor inkomensafhankelijke boetes. ‘De VVD blijft voor het principe staan dat gelijke gevallen gelijk berecht moeten worden’, reageerde Barbara Visser in 2015, toen ze nog Kamerlid was. Dat lijkt mij juist een uitstekend argument vóór inkomensafhankelijke boetes.
‘Rijken worden minder geraakt door een boete’
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.