Psychologeld – Eerlijke vinder
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Wat zou jij doen als er op straat een pot met goud voor het grijpen stond? Een man uit New York wist het wel. De geluksvogel zag een emmer met goudschilfers in een openstaande geldwagen en greep zijn kans. De politie stuurde het bewakingsfilmpje, waarin je ziet hoe hij in een drukke straat het goud uit de auto snaait, afgelopen week de hele wereld over. De (gelegenheids)dief sloeg in september zijn slag maar de politie is nog steeds naar hem op zoek.
Sinds ik de bewakingsbeelden heb gezien, fantaseer ik wat er verder gebeurt als de man buiten beeld is. Wat zou hij gedaan hebben toen hij thuis was: een vreugdedansje maken, een vakantie boeken of zijn vrouw bellen?,,Hoi schat, ik heb goed en ik heb slecht nieuws. Het goede nieuws is dat we 1,5 miljoen rijker zijn; het slechte nieuws is dat we beter kunnen emigreren.” Of zou hij juist spijt hebben van zijn onbesuisde actie?
Gelegenheid maakt de dief. Dat was de eerste zin van het nieuwsbericht in deze krant over de stelende New Yorker. Maar is dat werkelijk zo? Stelen we allemaal als de verleiding maar groot genoeg is? Nee, zo blijkt uit het lost wallet-experiment, een klassieke proef van gedragseconomen om de dief in ons te testen. Wetenschappers leggen een portemonnee op straat en noteren de eerlijke vinders.
Op dit onderzoek zijn vele variaties. Redacteuren van Readers Digest ‘verloren’ twaalf portemonnees in zestien steden. In iedere beurs zat een bedrag gelijk aan 50 dollar, een familiefoto, een telefoonnummer, adres en wat bonnen en pasjes. In Helsinki werden elf van de twaalf portemonnees teruggebracht; in Lissabon slechts één. En die eerlijke vinders waren ook nog eens toeristen. Amsterdam bleek een middenmoter: op het retouradres vonden de redacteuren zeven portemonnees.
Uit een ander experiment blijkt dat de inhoud van de beurs invloed heeft op onze eerlijkheid. Schotse psychologen ontdekten dat een foto van een hondje de kans vergroot dat een portemonnee terugkomt. Een kiekje van een baby werkt helemaal geweldig. 88 procent van de portemonnees met een babyfoto erin werd eerlijk teruggestuurd.
Banken kunnen hun geld dus beter vervoeren in vrachtwagens van Prénatal dan in van die busjes waarop met grote letters ‘waardetransport’ staat. Ik vind het altijd raar dat ze dat er zo duidelijk op zetten. Het voelt bijna alsof je wordt uitgelokt om foute dingen te doen. Maar die gedachte komt wellicht van de dief in mij.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
