Psychologeld – De norm
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Mensen geloven graag dat ze uniek zijn. Maar eigenlijk hebben we een diepgeworteld verlangen om ons aan de norm te houden. Het ene jaar dragen we een jeans die bijna tot onze oksels komt; het jaar daarna piept bij iedereen een randje onderbroek boven de spijkerbroek uit. Dat heet mode. Ook eten we vaak hetzelfde als de mensen om ons heen.
Dat de gemiddelde Nederlander zo’n 77 kilo vlees per jaar verorbert, komt mede doordat de gemiddelde Nederlander zo’n 77 kilo vlees per jaar verorbert. Volgens gedragseconoom Henriëtte Prast is het mogelijk dat patroon te doorbreken: door van vegetarisch eten de norm te maken. Prast pleit er al vele jaren voor dat niet vegetariërs maar vleeseters hun dieetwensen moeten doorgeven bij etentjes. En het gaat de goede kant op: bij de meeste universiteiten zijn de diners en recepties standaard vegetarisch.
Ook tijdens bijeenkomsten en feesten van de gemeente Amsterdam wordt sinds 1 januari vegetarisch eten geserveerd. Je mag als doorgewinterde carnivoor best vlees of vis eten. Alleen moet je daar dan even apart om vragen. Net zoals vegetariërs altijd moeten.
En ja, dat is een drempel. De mens heeft van nature de neiging om de standaardoptie te kiezen. Dat komt niet alleen door kuddegedrag maar ook doordat we graag de gemakkelijkste weg kiezen. Een voorbeeld: toen DUO de ‘maximaal lenen’ optie voor studenten niet meer standaard aangevinkt liet staan, halveerde het aantal maximale leners van 69 naar 34 procent. Ik verwacht dat het voor veel vleeseters te veel moeite is om apart te vragen naar een hamburger. Dan morgen maar weer.
Voor iedereen die een enorme weerstand voelt opborrelen: goed nadenken over de standaardoptie is niet hetzelfde als betutteling. Mensen standaard vlees voorschotelen is niet minder bevoogdend dan ze, zonder tegenbericht, vleesloos eten aan te bieden. Vaak staan we er gewoon niet bij stil wat de norm is. Die is zo gegroeid. Het kan geen kwaad om daar af en toe eens over na te denken, in plaats van klakkeloos achter de kudde aan te lopen.
Dat geldt ook voor alcohol. Wat zou er gebeuren als je standaard alcoholvrij bier zou krijgen als je een pilsje in de kroeg bestelt? Dat je dus moet vragen naar een biertje mét alcohol. Ik weet zeker dat dat verschil maakt. Voor mij zou het niet verkeerd zijn. Als ik na het middaguur in een café kom, bestel ik in de regel een wijntje. De toevoeging ‘met alcohol’ zou toch even een seintje naar mijn hersenen sturen: pas op, niet gezond.
En wie weet, als alcoholvrij de norm wordt, spreek ik met vriendinnen niet meer af om te borrelen maar om thee te drinken – alcoholvrije wijn is echt niet te doen. Ik ben tenslotte ook maar een kuddedier.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
