Psychologeld – Bonussen
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Londense bankiers willen na de brexit niet naar Nederland komen vanwege onze strenge bonusregels, zo jammerde ING-baas Ralph Hamers afgelopen weekend in de Financial Times. Hij weet wel dat hoge bonussen in Nederland ‘gevoelig liggen’, maar hij wil blijven benadrukken dat onze strenge bonuswetgeving negatieve gevolgen heeft voor het Nederlandse vestigingsklimaat. Ook voor Hamers zelf trouwens, al heeft-ie daar vast geen seconde bij stilgestaan. Hamers kwam vorig jaar in opspraak omdat de raad van commissarissen hem een buitensporige loonsverhoging wilde geven.
Onder druk van de publieke opinie ging dat niet door. Bonussen in de financiële sector mogen in Nederland niet hoger zijn dan 20 procent van het jaarsalaris. De ING-baas heeft misschien wel gelijk dat ruimhartigere bonuswetgeving goed is voor het vestigingsklimaat, maar er zijn wel meer dingen goed voor het vestigingsklimaat: als bedrijven hier 0 procent belasting hoeven te betalen, als we alle milieuwetgeving overboord gooien of als de overheid het salaris van ceo’s verdubbelt.
Ik wil maar zeggen: dat iets goed is voor onze concurrentiepositie, wil niet zeggen dat het ook een slim plan is. We hebben hier te maken met een klassiek geval van het prisoner’s dilemma: het collectief is erbij gebaat als iedereen zich houdt aan bepaalde normen, maar de verleiding is groot om voor eigen gewin te gaan. Het gevangenendilemma gaat over twee mensen die worden verdacht van een gewapende overval, maar bewijs ontbreekt.
Als de ene verdachte bereid is de ander te verraden terwijl die zwijgt, dan gaat de verrader vrijuit. Degene die zwijgt, krijgt een gevangenisstraf van tien jaar. Verraden ze elkaar, dan krijgen ze allebei vijf jaar. Zwijgen ze beiden, dan krijgen ze slechts een geldboete. Het meest gunstige voor de verdachten is dus om allebei te zwijgen, maar dan moeten ze erop vertrouwen dat de ander dat ook doet. De menselijke aard steekt zo in elkaar dat de meesten van ons de ander verlinken en daardoor zelf ook in de gevangenis belanden.
Veel maatregelen om het eigen vestigingsklimaat te versterken, ten koste van andere landen, werken uiteindelijk tegen ons. Vanuit concurrentieoogpunt is het misschien handig om een oogje toe te knijpen als bedrijven excessieve bonussen uitdelen. Maar als alle landen dat doen, worden de topbeloningen steeds hoger. Dit gaat ten koste van het algemeen belang, omdat de kloof tussen rijk en arm er alleen maar groter door wordt.
Er is maar één uitweg: zelf het goede doen en erop vertrouwen dat de ander dat voorbeeld volgt. Want in tegenstelling tot de verdachten uit het gevangenendilemma, kunnen landen wel met elkaar overleggen over wat het beste is voor het collectief. Dan is er, om het in ronkende bankierstaal te zeggen, sprake van een win-winsituatie. In plaats van lose-lose.
‘De verleiding is groot om voor eigen gewin te gaan’
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Maakt de klimaatbonus managers klimaatbewust? →
