‘Praten helpt niet, straf vervuilers via hun portemonnee’
Hogere prijzen maken meer indruk op de consument dan een moreel appèl. Reyer Gerlagh, hoogleraar milieueconomie aan de universiteit van Tilburg pleit daarom voor de invoering van (hoge) ‘groene belastingen.’
Gerlagh kent ze uit zijn hoofd: de preken dat we met zijn allen de aarde naar de knoppen aan het helpen zijn. Maar zijn we als mensheid wat met die preken opgeschoten? ,,Geen steek”, zegt de hoogleraar milieueconomie. Het is veel effectiever om consumenten in hun portemonnee te treffen, dan ze aan te spreken op hun vervuilende gedrag. ,,Succes gegarandeerd want mensen zijn prijsgevoelig.‘’
De vervuiler betaalt, luidt het nieuwe credo. Maar de realiteit is anders. Wie bij zijn aankopen nu al rekening wil houden met het milieu, is vaak fors duurder uit. Zo vlieg je al voor 29 euro van Rotterdam naar het Franse Nice. Terwijl een enkeltje met de trein meer dan 100 euro kost. Dat doet dus niemand, of nagenoeg niemand.
,,Slechts 5 procent van de Nederlanders is bereid om meer te betalen voor duurzame producten en diensten,” weet Gerlagh. Zolang duurzamere alternatieven duurder blijven, blijft het gros van de Nederlanders volgens hem echter gaan voor de goedkopere meer vervuilende optie.
Groene belastingen
Belastingen zijn, volgens de hoogleraar, de manier om consumenten wél te laten betalen voor de vervuiling die ze veroorzaken. Bijvoorbeeld met een vlees-, CO2- of vliegtaks. ,,Door groene belastingen zullen consumenten vervuilende producten bovendien eerder mijden of er zuiniger mee omgaan”, stelt Gerlagh. De hoogleraar was van 2009 tot en met 2014 lid van het IPCC, een organisatie van de Verenigde Naties die de risico’s van klimaatverandering evalueert en beleidsmakers adviseert hiermee om te gaan.
Volgens Gerlagh moet de politiek wel goed nadenken of groene belastingen het juiste gedrag stimuleren. Bij de vliegtaks gaat dat bijvoorbeeld niet helemaal goed. Vanaf 2021 betalen reizigers 7 euro vliegtaks bovenop hun vliegticket. Dit bedrag is altijd hetzelfde, ongeacht de bestemming. ,,Korte vluchten worden daarmee relatief duurder dan lange vluchten. Het is logischer om een vliegtaks per kilometer te berekenen. Als mensen dan toch besluiten het vliegtuig te nemen, zullen ze hopelijk eerder voor Mallorca kiezen dan voor Curaçao.”
Schoner alternatief
Het mes van groene belastingen snijdt aan twee kanten. Wanneer vervuilende producten en diensten worden belast, zal niet alleen de consument op zoek gaan naar een schoner alternatief. Maar ook de producent. ,,Producenten zijn nog prijsgevoeliger dan consumenten. Al bij een kleine prijsverhoging gaan zij tot actie over, uit angst klanten te verliezen. Een groene belasting zal ertoe leiden dat bedrijven al hun creativiteit inzetten om een product minder vervuilend te maken”, stelt hij.
Tegenstanders van groene belastingen vrezen dat consumenten daarmee hun schuldgevoelens afkopen, in plaats van hun gedrag aanpassen. Dat straffen in de portemonnee niet altijd werkt, bleek bij kinderdagverblijven die ouders een boete gaven als ze hun kroost te laat kwamen ophalen. Die boetes leidden er vreemd genoeg juist toe dat méér vaders en moeders te laat kwamen. Zij luisterden niet meer naar hun schuldgevoel maar zagen de boete als een eerlijke prijs voor het te laat komen. Oftewel, morele overwegingen hadden plaatsgemaakt voor een zakelijke berekening.
Ligt dat gevaar bij groene belastingen ook niet op de loer? ,,Ik vind het juist een voordeel dat mensen worden verlost van allerlei morele dillemma’s als: vliegen of met de trein? Kiloknaller of biologische kip? Elektrische of benzineauto? Wanneer vervuilende producten duurder zijn, kun je tijdens het winkelen je morele overwegingen lekker thuis laten en gewoon met je portemonnee denken. Lijkt mij persoonlijk heerlijk”, aldus Gerlagh.
Gele hesjes
Een ander kritiekpunt is dat groene belastingen vooral de lage en middeninkomens in hun portemonnee treffen. Terwijl de rijken er lustig op los kunnen blijven vervuilen. Een van de redenen waarom de gele hesjes in Frankrijk zich zo boos maken over de groene belasting op benzine die president Emmanuel Macron wil invoeren. ,,De rijken zullen altijd beter af zijn dan de armen. De politiek kan dat compenseren via de inkomstenbelasting”, reageert Gerlagh.
Bovendien zal de ‘gewone burger’, volgens Gerlagh, hoe dan ook financieel opdraaien voor de omschakeling naar schonere energie en productiewijzen. Ook zonder groene belastingen. ,,Bedrijven moeten, volgens het Klimaatakkoord, verplicht verduurzamen. Daar willen ze een subsidie voor hebben, die uiteindelijk ook van belastinggeld moet worden opgehoest. Het is veel effectiever om groene belastingen in te voeren. Dan gaan bedrijven niet achterover leunen totdat ze subsidie krijgen, maar gaan ze proberen op een zo goedkoop mogelijke manier te verduurzamen. De kosten voor de burger zijn daardoor per saldo lager.”
En helemaal niets doen is volgens de hoogleraar de allerduurste optie. Uit een Amerikaanse studie blijkt dat de kosten van klimaatverandering door toenemende droogte, heftige stormen en wateroverlast alleen maar toenemen naarmate de temperatuur op aarde stijgt. Voor elke tien jaar dat we niets doen zullen de kosten van klimaatregelen bovendien met 40 procent stijgen.
‘Praten helpt niet, straf vervuilers in hun portemonnee’
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Ruim baan voor de vette snack: gemeenten roepen de opmars van fastfood geen halt toe →
Twijfels over Haags fastfoodplan: De winkelstraat uit, de kwetsbare wijk in →
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
