Plasticje om de komkommer mag er wel af
Supermarkten overstelpen ons met verpakkingsmateriaal. Ga maar na: komkommers zitten in folie. Muesli in plastic zakjes en in het karton. En koekjes worden elk afzonderlijk verpakt. De supers willen wel minderen, maar alles op zijn tijd.
Vol trots kondigt Albert Heijn aan dat ze de dekseltjes op bakjes met zacht fruit als druiven en aardbeien hebben vervangen door een plastic folietje. De supermarkt vraagt in haar nieuwste campagne aandacht voor al haar goede stappen op het gebied van afvalvermindering en recycling. Over zo’n folietje moeten we niet te laatdunkend doen, benadrukt het supermarktconcern. Dat scheelt maar liefst 300.000 kilo plastic per jaar. Stelt u zich eens voor hoeveel afval het wel niet zou schelen als druiven en aardbeien ‘los’ worden verkocht? Maar zover is het nog lang niet.
Verpakkingen in supermarkten liggen onder vuur. Het plasticje om de komkommer scoort sinds een paar jaar hoog op de irritatiegraad van consumenten. Onder meer omdat milieuorganisaties veel aandacht vragen voor de ‘plastic soep’ in de oceanen en het feit dat grote hoeveelheden plastic in het milieu belanden. ,,Verpakkingsafval is bovendien heel zichtbaar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de CO2-uitstoot van je auto. Je haalt alle troep letterlijk je huis in, je kan het gewoon op je aanrecht zien liggen”, zegt directeur Vera Dalm van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal.
Serieuze stappen
Onder druk van de publieke opinie nemen supermarkten nu serieuze stappen om de berg verpakkingsmateriaal te verkleinen. Albert Heijn wil in 2025 de hoeveelheid verpakkingsmateriaal rondom de eigenmerk-producten met 25 procent hebben teruggebracht. Aldi streeft naar 30 procent minder folie en karton in 2025. En Lidl liet dit voorjaar weten zijn plasticverbruik in Nederland met minimaal 20 procent te verlagen. Supermarktketen Jumbo wil geen percentages noemen.
Waarom nu pas? Anita Scholte op Reimer, verantwoordelijk voor het verpakkingsbeleid bij AH, zegt dat de super sinds dit jaar alle omhulsels en verpakkingen daadwerkelijk weegt: ,,Wij zijn al zo’n vijf jaar bezig met duurzamere verpakkingen, zoals het verwijderen van het aluminiumlipje van de hagelslag en het plasticfolie van de theedoos. We hebben echter nooit uitgerekend hoeveel kilo aan verpakkingsmateriaal dat scheelt. Vanaf dit jaar meten we dat, zodat we op resultaten kunnen sturen.”
De aantallen blijken gigantisch: alleen al voor de eigenmerk-producten wordt jaarlijks 78,4 miljoen kilo verpakkingsmateriaal gebruikt. Tijdens een gang door de supermarkt laat Scholte op Reimer zien hoeveel werk er nog aan de winkel is. Bij het vleesschap wijst ze op de schaaltjes onder de rosbief, zwart van kleur vanwege de luxe uitstraling en om het bloed, dat uit het vlees druipt, te camoufleren. ,,Deze worden allemaal vervangen door doorzichtige exemplaren om te voorkomen dat gerecycled plastic vergrijst.” Ook toont ze de nieuwe herbruikbare verszakjes voor groente, fruit en brood, die je kunt wassen op zestig graden.
Hightech
Supermarkten zijn ook in de weer met meer hightech oplossingen voor afvalvermindering. Albert Heijn gebruikt in een aantal winkels een dry misting systeem op de groente- en fruitafdeling. Hierbij worden duizenden kleine druppeltjes verneveld om het groente en fruit langer houdbaar te maken. AH gaat nu testen of hierdoor minder verpakkingsmateriaal nodig is.
Supermarkt Jumbo heeft ingezet op gelaserde etiketten, waarbij er wat pigment uit de groente wordt ‘weggehaald’. Sinds juni zijn bij Jumbo de biologische gember, courgette en flespompoen voorzien van een natuurlijk etiket.
Rob Buurman, directeur Recycling Netwerk Benelux, vindt het allemaal nog wat mager. ,,Supermarkten zijn een van de grootste leveranciers van afval. Ze hebben de meeste macht om de markt bij te sturen. Zij kunnen eisen stellen aan producten. Als Albert Heijn weigert een product in de schappen te zetten, dan passen producenten snel de verpakking aan.”
Buurman is dan ook teleurgesteld dat Albert Heijn alleen aan de slag gaat met haar eigen producten. ,,We nemen het onderwerp verpakkingen zeker mee in gesprekken, maar zetten onze leveranciers niet het mes op de keel. Sommige van hen zijn zo groot dat dat ook weinig zin zou hebben,” reageert Scholte op Reimer.
Veel verpakkingen hebben bovendien een doel, zo stellen supermarkten en producenten. Ze voorkomen dat voedsel beschadigt of bederft. ,,Een verpakking waarborgt de kwaliteit en smaak, verlengt de houdbaarheid van producten en gaat zo verspilling tegen. Wij gebruiken alleen verpakkingen als die een functie hebben”, stelt een woordvoerder van Jumbo.
Er valt echter over te twisten wanneer een verpakking functioneel is, en wanneer niet. ,,Een verpakking inzetten om de houdbaarheid van een product te verlengen, heeft vaak een logistieke reden. Denk aan groente of fruit uit het buitenland, dat lang onderweg is. Zonder verpakking zouden deze producten snel bederven. Supermarkten zouden echter ook kunnen kijken naar meer lokale alternatieven”, zegt Niels van Marle, verpakkingsdeskundige van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken.
Tekst loopt door onder de foto
Beschadigingen
Neem nu de komkommers: Milieu Centraal berekende dat het ergerlijke plastic hoesje om de komkommer voor slechts 2 procent bijdraagt aan de invloed op het klimaat, de rest komt door teelt en vervoer. Volgens de milieuorganisatie wegen de voordelen van het plastic dan ook op tegen de nadelen. Maar directeur Dalm maakt wel een kanttekening.
,,Vooral in de winter vind je verpakte komkommers in de winkel. Ze komen dan uit Spanje of Marokko, waardoor de kans op beschadigingen tijdens de lange reis groter is. Het zou beter zijn als supermarkten alleen in de zomer komkommers verkopen. Als ze alleen uit Nederland komen, scheelt dat niet alleen in verpakking, maar vooral in vervoer.”
Of supermarkten nu willen of niet, uiteindelijk ontkomen ze niet aan maatregelen. Alle plastic verpakkingen in de Europese Unie moeten in 2030 recyclebaar of herbruikbaar zijn. Albert Heijn zegt dat in 2025 zijn eigen merkproductverpakkingen 100 procent recyclebaar moeten zijn. Aldi wil dit al in 2022 voor elkaar hebben. ,,Dat klinkt mooi, maar als de verpakking vervolgens bij het restafval belandt of op straat, dan is er nog geen milieuwinst”, aldus een kritische Buurman.
De directeur van het recyclingsnetwerk vindt sowieso dat supermarkten meer verantwoordelijkheid moeten nemen als het om inzamelen van afval gaat. ,,Ze zijn op dat terrein juist steeds minder gaan doen. In de jaren 50 tot 80 van de vorige eeuw zat bijvoorbeeld statiegeld op melkflessen. Deze werden geleidelijk vervangen door kartonnen melkpakken, waarna het statiegeld op melkflessen werd afgeschaft.”
Het is Buurman een doorn in het oog dat supermarkten niet willen meewerken aan het heffen van statiegeld op kleine plastic flesjes en blikjes. Volgens de recyclingsdirecteur zouden er door statiegeld ’70 tot 90 procent minder flesjes in het zwerfvuil belanden’, ofwel 6 miljoen plastic flesjes per jaar minder in de plastic soep. Scholte op Reimer denkt dat dit niet zo werkt: ,,We geloven niet dat als mensen een flesje water voor onderweg kopen, ze dit vervolgens voor 10 cent weer mee terugnemen naar de supermarkt.”
Technisch kan er veel, maar de consument moet er ook klaar voor zijn. Een verpakkingsvrije Albert Heijn zal er voorlopig ook niet komen. ,,Mensen komen hier vaak na hun werk. Ik zie ze dan niet met flessen en potten slepen, en bij ons verse melk, wijn of olijfolie tappen”, zegt Scholte op Reimer. De directeur van Milieu Centraal is het met haar eens. Dalm: ,,Dat is alleen weggelegd voor een kleine groep. Maar als we de grote massa meekrijgen om minder verpakkingsmateriaal te verspillen, dan hebben we al veel gewonnen.”
Supermarkten willen minder verpakking; plasticje om de komkommer mag er wel af
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Serie Degrowth – Is er een rechtvaardig alternatief voor kapitalisme? →
Serie Degrowth – Doei groei! Kan het kapitalisme ook zónder? →
