Over geld praat je niet
We delen blunders, angsten en intieme liefdesperikelen met onze vrienden. Maar geld is een taboeonderwerp. Waarom is dat toch? ‘Ik vond het altijd zo ongemakkelijk om over de rekening te praten dat ik hem meteen van tafel pakte en iedereen trakteerde.’
Lekker wat eten in een gezellig eetcafé, zo had ik me de avond voorgesteld. Maar mijn vriendin, die zou reserveren, had het beste restaurant van de stad uitgekozen. Met bijbehorende prijzen. Ik was net afgestudeerd en hopte van bijbaan naar bijbaan. Toen ik zag waar we gingen eten, schrok ik. Dit restaurant paste totaal niet bij mijn budget. Die angst werd bevestigd toen ik de menukaart onder ogen kreeg. Terwijl mijn vriendin maar door ratelde over het lekkere eten, zat ik in mijn hoofd te rekenen of ik die maand mijn huur nog wel kon betalen.
Wat ging er mis? De vriendin in kwestie en ik hebben altijd al een andere portemonnee gehad. Zij groeide op in een vermogend gezin en ging bovendien eerder werken. Tot dat etentje was dat nooit een probleem. We kookten meestal voor elkaar, en geld was nooit een gespreksonderwerp. Waarschijnlijk ging ze er vanuit dat ik meer kon betalen nu ik werkte. Het was fijn als ze dat even gecheckt had. Maar ik had ook duidelijker kunnen zijn over mijn idee van de avond.
Verwachtingen uitspreken
Gedoe over geld is meestal te voorkomen als je vooraf goede afspraken maakt en je verwachtingen uitspreekt, stelt sociaal psycholoog en etiquette-deskundige Beatrijs Ritsema. “Het is niet vreemd om vooraf te zeggen dat je ergens wil eten waar je voor minder dan twintig euro een hoofdgerecht kunt bestellen. Je hoeft je daar niet voor te schamen en je bent ook niet verplicht je financiële situatie uit de doeken te doen. Je maakt gewoon je verwachtingen duidelijk”, stelt Ritsema.
Toch is dat nog niet zo gemakkelijk. “Geld is vaak een taboeonderwerp binnen vriendschappen. Dat heeft ook te maken met onze cultuur. In Nederland vinden we geld een privékwestie. Het gaat niemand wat aan hoeveel we verdienen of wat er op onze bankrekening staat, zo krijgen we tijdens onze opvoeding mee”, stelt Nathalie van Wingerden, oprichter van het financiële platform How2spendit.nl en auteur van De financiële detox. “Daardoor voelt het ongemakkelijk als we het er ineens wel over moeten hebben, bijvoorbeeld als er een rekening gesplit moet worden of we nog geld tegoed hebben van een vriend.”
Zelf vond ze dat jarenlang ook lastig. “Ik vond het altijd zó ongemakkelijk om over de rekening te praten dat ik hem direct van tafel pakte en trakteerde. Achteraf baalde ik dan omdat ik het geld ook niet altijd had”, vertelt Van Wingerden. Uiteindelijk zat er niets anders op dan het er met haar vriendinnen over te hebben. “Zij letten er nu ook op dat ik niet te vaak betaal”. Daarnaast bood de techniek uitkomst. “Met de app Tikkie kun je tegenwoordig gemakkelijk via Whatsapp een betaalverzoek sturen. Heel fijn, zo is het net of Tikkie om het bedrag vraagt, niet ik.”
Verschillen benoemen
Praten is uiteindelijk de enige manier om taboes te doorbreken, vindt Simon Vuyk, auteur van het boek Echte vriendschap, verhalen van (on)bekende Nederlanders. “Door onderwerpen te bespreken die je lastig vindt, verdiep je je vriendschap. Vandaag gaat het over de rekening van het eten, maar morgen misschien wel over een ziek kind. Dan is het belangrijk dat jullie de vriendschap een bepaalde diepgang hebben gegeven. En dat lukt niet wanneer je lastige onderwerpen uit de weg gaat”, zegt Vuyk.
Volgens de zelfbenoemde vriendschapsgoeroe moeten we ons niet alleen focussen op de overeenkomsten met onze vrienden, maar ook de verschillen durven te benoemen. Al is dat nog niet zo gemakkelijk, zo heb ik zelf ervaren. Met de vriendin van het etentje deel ik dezelfde humor, gedrevenheid in ons werk en inmiddels ook een heel verleden. Maar onze portemonnee is anders, en het is niet leuk om dat te benoemen. Liever bespreek ik de zaken die ons binden. “Een gemiste kans. Met échte vrienden kun je overal over praten”, zegt Vuyk streng.
Er zijn allerlei manieren om die financiële kloof te overbruggen. Jullie kunnen je uitjes bijvoorbeeld aanpassen aan degene met het laagste budget. “Of de vriend(in) die wat meer te besteden heeft, betaalt wat vaker. Daar is niets mis mee. Zolang het maar bespreekbaar blijft”, vindt Van Wingerden. We hoeven niet meteen bang te zijn dat dat de balans in de vriendschap verstoord. Met kennissen zijn onze relaties gebaseerd op wederkerigheid, maar bij goede vrienden zijn we minder bezig met ‘voor wat hoort wat’, ontdekten sociale wetenschappers. Zolang het verschil maar niet te groot wordt. “En je kunt natuurlijk ook iets terug doen voor de ander wat geen geld kost”, zegt Vuyk.
Van elkaar leren
Het voordeel van geldgesprekken met vrienden, is dat je ook iets van elkaar kunt leren. Je wil bijvoorbeeld een huis kopen en bent een slechte onderhandelaar. Dan is het fijn als je om tips kunt vragen. Bij financiële problemen zijn vrienden nog belangrijker. Uit onderzoek blijkt dat mensen met schulden zich vaker eenzaam voelen omdat ze uit schaamte niet over hun problemen praten. Zonde, want schuldenaren die een goede relatie band met vrienden en familie, blijken sneller uit de financiële problemen te komen.
Geld lenen van vrienden is, volgens Van Wingerden, echter niet verstandig. “Ik raad altijd af om grote bedragen uit te lenen aan vrienden. Je bent geen bank maar een vriend. Zo’n lening kan snel tussen de vriendschap in komen staan. Want wat bijvoorbeeld als je vriend de lening nog niet heeft terug betaald maar wel lekker op vakantie gaat?”, zegt Van Wingerden. Help vrienden met schulden liever door een maaltijd of een avondje oppassen aan te bieden.
Terug naar het etentje: dat was voor mij een dure les, want uiteindelijk moest ik later die maand geld lenen van mijn ouders om al mijn rekeningen te kunnen betalen. Sindsdien zorg ik ervoor dat ik het restaurant reserveer. Ik heb het haar nooit verteld. Misschien durf ik het na dit artikel.
Eerste hulp bij geldgedoe
Sociaal psycholoog en etiquette-deskundige Beatrijs Ritsema geeft tips
1. Een vriend betaalt niet terug.
“Zeg: je bent het waarschijnlijk vergeten, maar ik krijg nog geld van je. Kun je me dat nu betalen? Zo beschuldig je hem er niet van dat hij opzettelijk niet betaalt en lijdt hij geen gezichtsverlies.”
2. Jij bent de BOB en je vrienden blijven maar drank bestellen.
“Geef aan het begin van de avond aan dat je voor jezelf betaalt omdat je de BOB bent, of om anderen reden niet drinkt. Die twee cola reken je dan zelf gewoon af. Iedereen begrijpt dat. Het wordt alleen vervelend als je er pas achteraf mee komt.”
3. Je krijgt een heel duur cadeau en je hebt geen budget om hetzelfde terug te geven.
“Dat is geen enkel probleem. Je geeft gewoon een cadeau terug dat binnen je eigen budget past. Een gegeven paard kijk je niet in de bek. Het is dus heel ongepast als de ander daar over gaat klagen.”
4. Je staat met tien vrienden in de kroeg. Rondje of niet?
“Sta je met meer dan 4 mensen in de kroeg, drink dan allemaal gewoon op je eigen rekening. Rondjes werken niet want dan komen er maar een paar aan de beurt. En met een pot loop je het risico dat de laatste die naar huis gaan met een hogere rekening blijven zitten.”
‘Zonder cadeau voelde ik me niet goed genoeg’
Nicky Jansen (44) overlaadde haar vrienden altijd met cadeaus, maar moest onlangs zelf vijfduizend euro van een vriendin lenen. “Ik heb zo veel geld en cadeaus aan mijn vrienden gegeven, dat ze me soms smeekten om te stoppen. Ze durfden me bijvoorbeeld niet te vertellen dat ze een jurk in de etalage leuk vonden, want dan kocht ik hem al. Ik heb altijd een goed inkomen gehad, en voelde me schuldig naar vrienden toe die minder verdienen. En misschien was het ook wel onzekerheid. Ik had het gevoel dat ik zonder al die cadeaus niet goed genoeg was.
Inmiddels zijn de rollen omgekeerd. Ik ben zo nonchalant met mijn geld omgegaan, dat ik laatst zelf moest lenen bij een vriendin voor de aanschaf van een auto. Dat vond ik best moeilijk maar zij was blij dat ze eindelijk iets terug kon doen. Ik heb een financiële huishoudster in de arm genomen en die geeft me opdrachten als: ga bij vrienden uit eten, zonder iets mee te nemen. Voor mij voelt dat niet lekker, maar mijn vrienden vinden het alleen maar fijn. Ze durven me nu pas echt te vertellen dat ze het behoorlijk verstikkend vonden en dat ze het ook niet prettig vonden dat ze de financiële positie waren om hetzelfde terug te geven. Dat heb ik me nooit gerealiseerd.”
‘We vertrouwen elkaar’
Sarah Maria Elvira (25) weet precies hoeveel er op de spaarrekening van haar beste vriendin Nini Zwetsman (24) staat. “We hebben geen geheimen voor elkaar, ook financieel niet. Ik weet precies hoeveel Nini verdient, en wat er op haar rekening staat. En dat weet ze ook van mij. We denken ook met elkaar mee. Laatst wilde ze een nieuwe bank kopen, en dan reken ik ook mee hoeveel geld ze daaraan kan uitgeven. Ik verdien wat meer dan Nini, maar zij heeft weer meer op haar spaarrekening staan. Als we uit eten gaan, betalen we gewoon om en om.
Dat we zo open zijn over onze financiën, komt omdat we elkaar vertrouwen. Als ik ooit geld nodig zou hebben, is Nini de eerste bij wie ik aanklop, eerder nog dan bij mijn ouders. Ik heb vijf broers en zussen en vraag mijn ouders daarom niet graag om bij te springen. Ze kunnen dat niet bij ons allemaal doen, dus ik vind het ingewikkeld om dat te vragen. Bij Nini hoeft dat niet eens. Toen ik een tijdje geleden wat krap zat, bood zij uit zichzelf al aan om mij wat geld te lenen. Uiteindelijk was dat niet nodig.”
‘Vrienden zijn snel jaloers op dure lifestyle’
Snezana Zivcevska-Stalpers (44) voelt zich wel eens eenzaam omdat haar vriendinnen minder verdienen. “Mijn man en ik hebben allebei een goede baan in de IT. We werken hard en genieten graag van het geld dat we daarmee verdienen. Met vriendinnen is dat echter vaak lastig. Ik ga veel alleen naar evenementen of concerten omdat mijn vriendinnen geen budget hebben, of ze willen het er niet aan uitgeven. Dat voelt wel eens eenzaam. Ik zou graag meer vriendinnen hebben met wie ik leuke dingen kan doen.
Ik merk echter dat vrienden en familie snel jaloers zijn als je een dure lifestyle hebt. Ik vroeg laatst aan schoonfamilie of ze ons na een vakantie op wilden halen van Schiphol. Maar dan krijg ik te horen dat we ook best een taxi kunnen betalen. Ook een oppas vinden is soms lastig omdat vrienden en familie vinden dat we maar een student moeten inhuren.
Geld heeft impact op vriendschappen en dat begint al jong. Ik zie het bij mijn kinderen al. Wij gaan op vakantie naar allerlei verschillende landen, terwijl vriendinnetjes naar een boerderij in Amstelveen gaan. Dan komen ze na de zomer toch terug met andere verhalen. Dat kan een afstand scheppen.”
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Wat onze inrichting allemaal aanricht →
Niet meer vliegen, hoe erg is dat nou helemaal? →
Ode aan het rijtjeshuis →
