Maakt de klimaatbonus managers klimaatbewust?

De beloning van topmanagers hangt steeds vaker af van de stappen die ze nemen om klimaatverandering tegen te gaan. Maar werkt zo’n financiële prikkel wel?

De bonus heeft een slechte naam sinds de kredietcrisis. De associatie met bankiers die grote risico’s nemen om hun felbegeerde financiële toegift binnen te slepen, is al snel gemaakt. Maar variabele beloning kan ook een ander doel hebben dan het opschroeven van de winst. Bonussen worden steeds vaker ingezet om klimaatverandering een halt toe te roepen. Zo gaat Shell, onder druk van aandeelhouders, de beloning van medewerkers in 2020 koppelen aan CO2-reductie. Ook olieconcern BP ‘onderzoekt die mogelijkheid’.

Daarmee loopt de fossiele industrie bepaald niet voorop. Bijna de helft van de grote Europese bedrijven koppelt de beloning van topbestuurders al aan concrete maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, blijkt uit een studie van Carbon Disclosure Project (CDP), een adviesorganisatie op milieugebied. Het Nederlandse chemieconcern DSM heeft al sinds 2009 de variabele beloning van de top gekoppeld aan duurzaamheidsdoelstellingen, waaronder het reduceren van de CO2-uitstoot.

Topmanagers zijn gevoelig voor zo’n klimaatbonus, stelt Robert Dur, hoogleraar beloningsbeleid en prestaties aan de Erasmus Universiteit. Hij vindt een klimaatprikkel in topbeloningen een goed idee. ,,Jarenlang was er een eenzijdige focus op winstmaximalisatie. Hiermee stellen aandeelhouders een nieuwe target. Door klimaat te koppelen aan beloningsbeleid geven ze aan dat het voor hen menens is”, stelt Dur. En klimaatverandering staat op die manier automatisch geagendeerd voor elke jaarvergadering; daar worden immers altijd de beloningen van de top worden besproken.

Een financiële prikkel kan aanzetten tot veranderingen in het gedrag van mensen, stelt ook Paula van Veen-Dirks, hoogleraar management accounting en control aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Een klimaatbonus kan andere keuzes stimuleren: een ceo besluit door zo’n bonus bijvoorbeeld wél geld te investeren in nieuwe technologie voor minder klimaatbelasting, terwijl dat ten koste gaat van de winst.”

Waardering

Volgens Van Veen-Dirks gaat het bij prestatiebeloning voor topmanagers vaak niet alleen om het geld, maar ook om de blijk van waardering voor bepaald gedrag. ,,De meeste mensen vinden het belangrijk bevestiging te krijgen dat ze goed presteren. Ze zullen ook om die reden inzetten op de doelen die worden gemeten.”

Hoogleraar beloningsbeleid Dur denkt dat de klimaatbonus de toekomst heeft. ,,Ik verwacht dat we zo’n CO2-prikkel de komende jaren bij steeds meer bedrijven gaan zien. We hebben lange tijd allemaal naar de overheid gekeken als het om milieubeleid gaat, maar aandeelhouders nemen nu ook hun verantwoordelijkheid.”

De klimaatbonus ‘staat nadrukkelijk op de agenda’m bevestigt Asha Khoenkhoen van pensioenfonds ABP, een van de aandeelhouders die bij Shell en BP aandrong op een CO2-prikkel in topbeloningen. ABP is onderdeel van Climate Action 100+, een investeerderscollectief dat bedrijven aanspoort de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. ,,Wij spreken met 161 bedrijven – die samen zo’n 80 procent van de wereldwijze broeikasgasuitstoot vertegenwoordigen – over de verwachting hun beloningsbeleid te koppelen aan CO2-uitstoot. Hierbij zitten oliemaatschappijen , maar ook industrietakken als transport, staal en chemie, landbouw en elektriciteit.”

Nadelen

Er kleven wel een aantal nadelen aan de klimaatbonus. Zo’n bonus zou, volgens Van Veen-Dirks, ten koste kunnen gaan van de eigen intrinsieke motivatie om klimaatverandering een halt toe te roepen. Een manager ziet broeikasreductie dan niet meer als iets wat nodig is om de aarde te beschermen, maar als middel om de bonus te behalen. De betrokkenheid bij het onderwerp wordt daardoor kleiner. ,,Maar dit is alleen een nadeel als topmanagers nu wél intrinsiek gemotiveerd zouden zijn om klimaatopwarming te stoppen. Het is nog maar de vraag of dat zo is.”

Het risico bestaat bovendien dat managers zich richten op activiteiten waarmee zij hun beloning verdienen, en daarbij het grotere doel uit het oog verliezen. Van Veen-Dirks: ,,Een manager zet bijvoorbeeld in op CO2-reductie, maar besteedt vervolgens geen aandacht meer aan afvaldumping door zijn bedrijf. Bij bonussen werkt het zo: je krijgt wat je meet.”

Prestatiebeloning stimuleert bovendien kortetermijndenken: topmanagers gaan zich richten op ‘laaghangend fruit’ waarmee ze relatief makkelijk hun bonus kunnen behalen. Bijvoorbeeld: een directeur in de fossiele industrie kijkt waar op korte termijn CO2-reductie te behalen valt in plaats van het businessmodel van zijn bedrijf structureel aan te passen. ,,Dit kun je voorkomen door de juiste combinatie van meetbare doelen vast te stellen met de juiste moeilijkheidsgraad, maar dat is wel een van de lastigste zaken van prestatiebeloning”, stelt Van Veen-Dirks.

Zijn er geen effectievere manieren om bij bedrijven aan te dringen op CO2-reductie? Khoenkhoen van ABP denkt van wel. ,,Het beloningsbeleid is slechts een van de aspecten waar we op inzetten als het om CO2-reductie gaat. We vragen bedrijven ook hun ambities en doelen in lijn met het klimaatakkoord van Parijs op te stellen, hun bedrijfsmodel te analyseren op klimaatrisico’s en klimaatgerelateerde lobbyactiviteiten te melden.”

Strategische doelstellingen

Shell heeft er vertrouwen in dat de CO2-prikkel gaat werken. ,,Wij denken dat een dergelijke variabele – net zo goed als andere variabelen in de beloningsmix – helpt onze strategische doelstellingen voor de lange termijn duidelijk te maken. Inclusief de daarbij behorende acties. Daarbij betrekken we onze medewerkers en zijn we er duidelijk over, ook naar buiten, dat we het menen”, zegt Shell-woordvoerder Laura van Lingen.

Het olieconcern is van plan de klimaatbonus verder in het bedrijf door te voeren. ,,In 2019 geldt de nieuwe variabele in de beloningsmix al voor 160 leden van het senior management en vanaf 2020 voor 1200 leidinggevenden van Shell. Ons senior management heeft een voorbeeldrol, maar we hebben de intentie dit na 2020 verder uit te breiden in andere lagen van de organisatie”, aldus Van Lingen.

Is het eigenlijk niet treurig dat managers zo’n financiële prikkel nodig hebben om de aarde niet verder te schaden? Hoogleraar Van Veen-Dirks: ,,Ja, dat is misschien wel zo. Maar als een dergelijke bonus managers wél in actie krijgt, moeten we daar zeker gebruik van maken.”

Bedrijven zetten bonus in om managers klimaatbewust te krijgen

Tags: #klimaatverandering, Bonussen, klimaatbonus, Shell

About the Author

Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.

Comments are closed.