Lekkere trek
Grote hoeveelheden suiker, vet en zout in fabriekseten worden steeds vaker in verband gebracht met obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten en allerlei vormen van kanker. Waarom blijven supermarkten ons verleiden ongezond te eten?
We eten vegetarische taco’s met veel groente. Best verantwoord, dacht ik. Om de maaltijd een beetje op te leuken heb ik een fles zoetzure chilisaus op tafel gezet, die een enorme aantrekkingskracht uitoefent op mijn kleuterdochtertje. Het verbaast me omdat er ook pepertjes in zitten en ze niet van pittig houdt. Totdat ik op het etiket kijk: de saus zit boordevol suiker, zo’n 45 suikerklontjes in een halve literfles. Mijn kind is dus vloeibaar snoep over haar warme maaltijd aan het gieten.
Door de groeiende obesitas-epidemie is er steeds meer aandacht voor gezond eten. Toch is zeventig procent van ons supermarkt-assortiment sterk bewerkt voedsel als ontbijtgranen, tussendoortjes en frisdrank, bleek vorig jaar uit een steekproef van Foodwatch. In fabriekseten zit meestal veel suiker, vet en zout. Het wordt dan ook vaak in verband gebracht met obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten en allerlei vormen van kanker. Supermarkten en fabrikanten pareren alle kritiek met het argument: fabriekseten is wat de consument wil, wij bedienen alleen de markt.
Maar is er echt sprake van een vrije wil? De voedselindustrie doet al decennialang onderzoek naar hoe ze consumenten meer eten in de maag kunnen splitsen. Want meer omzet. Zo ontdekten fabrikanten het bliss point. Dit ‘genotspunt’ staat voor de perfecte balans tussen vet, zout en suiker, waarbij we maar blijven dooreten. Ons brein krijgt zo’n heftig shotje geluk (dopamine) dat het niet meer lukt om naar ons verzadigingsgevoel te luisteren. Integendeel, ons hongergevoel wordt juist aangewakkerd, want we willen opnieuw dat gelukzalige gevoel. Herkenbaar, ik eet nogal eens meer caramel-zeezout chocola dan goed voor me is.
En de voedselindustrie heeft meer in haar psychologische trucendoos: uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat calorieën in vloeibare vorm minder verzadigen dan calorieën in vaste vorm. Dat komt omdat onze zintuigen ze korter waarnemen. Zo kunnen we enorme hoeveelheden cola, sap of yoghurtdrink naar binnen gieten zonder dat we ons bewust zijn van de calorieënbom die we tot ons nemen. Met deze wetenschap konden frisdrankfabrikanten hun verpakkingen supersizen en zo hun omzet vergroten.
Ook met smaak kan de voedselindustrie onze verzadigingsgevoel uitstellen. We blijken meer te eten als het voedsel een neutrale smaak heeft. Dat heeft te maken met een fenomeen dat in de wetenschap sensorisch-specifieke verzadiging wordt genoemd. Ons brein is sneller klaar met sterke smaken. Ook herkenbaar, ik heb sneller genoeg van extra pure chocolade dan van de melkvariant.
Kortom, de supermarkt is een vat vol eetillusies. Wie gezonder wil eten, moet als consument dus niet alleen de flitsende marketing van de voedingsindustrie negeren, maar ook zijn eigen lichaam. Dat is best veel gevraagd.
Het zou fijn als we daarbij een steuntje in de rug kregen van de overheid. Maar die laat de economische belangen van de voedingsindustrie vaak prevaleren en reageert in slakkentempo. Oké, Den Haag heeft met levensmiddelenfabrikanten en supermarkten afspraken gemaakt over het verminderen van calorieën in voedingsmiddelen voor 2020. Maar die zijn niet bindend en weinig ambitieus. Producenten van zuiveldrankjes hebben bijvoorbeeld beloofd 5 procent minder suiker in hun drankjes te gaan doen. In een yoghurtdrinkpakje (200 ml) Albert Heijn zitten nu 6,5 suikerklontjes. Dat moeten er straks nog steeds ruim meer dan 6. Als de AH zich er al aan houdt.
Er is veel meer nodig om de suiker, zout en vetiname van Nederlanders te verminderen. Maar het kabinet durft niet aan meer verregaande maatregelen zoals een suiker- of vettaks, dus een extra belasting op producten met toegevoegde suikers en vet. De coalitie lijkt bang om voedselgiganten als Unilever en Coca Cola voor het hoofd te stoten.
Wilskracht is vooralsnog het enige waarmee wij consumenten ons kunnen verweren tegen de verleidingstactieken van de voedingsindustrie. Die van mij reikt tot aan het schap met chocoladerepen.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Twijfels over Haags fastfoodplan: De winkelstraat uit, de kwetsbare wijk in →
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Psychologeld – Fastfood →
