Is het geen tijd voor een generaal schuldenpardon?
Een gezin met problematische schulden kost de samenleving gemiddeld een ton, terwijl de doorsnee probleemschuld 42.000 euro bedraagt. Tijd voor een generaal schuldenpardon?
,,Het is onbegrijpelijk dat geen enkele politieke partij pleit voor een generaal schuldenpardon voor mensen met onoplosbare schulden,” stelt econoom Erica Verdegaal. Zo’n pardon kan de samenleving volgens haar veel geld en leed besparen. Een probleemschuld bedraagt gemiddeld 42.000 euro per huishouden, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet.
Het Nibud berekende in 2014 dat de maatschappelijke kosten van een gezin met problematische schulden zo’n 104.000 euro over tien jaar bedragen. ,,Een pardon levert dus mogelijk bijna zestigduizend euro per probleemhuishouden op”, aldus Verdegaal. Meer deskundigen stellen dat een schuldenpardon zowel vanuit financieel als humaan oogpunt een goed idee is.
Schulden kosten de maatschappij veel geld omdat financiële problemen vaak niet op zichzelf staan. Uit onderzoek blijkt dat mensen die lange tijd in armoede leven twee tot drie keer zoveel kans hebben op psychische en lichamelijke klachten dan mensen met een gevulde bankrekening. Geldzorgen kunnen bovendien leiden tot relatieproblemen, familieruzies, huiselijk geweld, arbeidsverzuim en criminaliteit. Gezinnen met problematische schulden krijgen vaak allerlei hulpverleners over de vloer (zoals jeugdzorg, verslavingszorg, onderwijsinspectie en maatschappelijk werk). In 2017 waren er zo’n 94.000 Nederlanders bij schuldhulpverlening bekend met problematische schulden.
Uitzichtloze schulden
,,Al die hulp levert geen zier op omdat de oorzaak van alle stress, namelijk de schulden, blijft bestaan”, stelt Verdegaal. Voor veel mensen in zo’n uitzichtloze situatie is een generaal schuldenpardon volgens de econoom het enige uitzicht op een beter leven. ,,Een alleenstaande bijstandsmoeder met 60.000 euro schuld gaat dat nooit meer zelf oplossen. Haar inkomsten zullen altijd lager zijn dan alle kosten die voortvloeien uit de schulden, zoals rente, boetes en incassokosten.”
De kosten van de kwijtschelding hoeven, volgens Verdegaal, niet alleen voor rekening van de overheid te komen. ,,Bedrijven die leningen verstrekken aan mensen met uitzichtloze schulden mogen wat mij betreft ook bloeden. Ik heb er helemaal geen moeite mee als de overheid Wehkamp en consorten verplicht om de schuld van deze kwetsbare groep kwijt te schelden.” Volgens Verdegaal brengen zowel overheid als bedrijven mensen met schulden vaak verder in de problemen.
Maar komen schuldenaren niet gemakkelijk weg met een generaal pardon? Amma Asante, adviseur Sociaal Domein en voormalig Tweede Kamerlid voor de PvdA, is voorstander van een schuldenpardon en vindt dat de overheid moet stoppen om mensen met schulden boete te laten doen. ,,De samenleving vindt dat mensen met problematische schulden dom zijn en het aan zichzelf te wijten hebben. Maar schulden kunnen iedereen overkomen. Iedereen kan wel eens pech hebben in het leven.” Volgens Asante wordt hulp nu zo onaantrekkelijk mogelijk gemaakt om te voorkomen dat mensen misbruik maken van het systeem. ,,De realiteit is echter dat veel mensen wel van hun schulden af willen, maar niet kunnen.
Redmiddel
Nu al is er de wettelijke schuldsanering (WSNP) als laatste redmiddel voor mensen met torenhoge schulden. In de WSNP ben je na drie jaar leven op het bestaansminimum uit de rode cijfers. Er zitten echter strenge voorwaarden aan toelating tot de WNSP; een eigen huis of verkeersboete kunnen al roet in het eten gooien. En mensen moeten vaak een hele stapel papierwerk aanleveren om te worden toegelaten. ,,De nieuwste wetenschappelijke inzichten laten zien dat mensen door de stress van armoede en schulden daar meestal helemaal niet toe in staat zijn,” aldus Asante.
Econoom Marcel Canoy zou ook graag zien dat directe kwijtschelding van schulden tot de mogelijkheden gaat behoren, maar een generaal pardon ziet hij niet zitten. ,,De groep schuldenaren is daar te divers voor: voor een bijstandsmoeder kan een schuldenpardon de beste oplossing zijn, maar voor een drugsverslaafde of iemand die roekeloos met zijn geld is omgegaan niet”, redeneert Canoy. Ook Asante zou graag onderscheid willen maken tussen goed- en kwaadwillenden, maar vermoed dat die eerste groep veel groter is. ,,Hoe? Daar zouden we verder over moeten nadenken.”
Op de huidige regering hoeft ze daarbij niet te rekenen. ,,Een schuldenpardon houdt geen rekening met de afloscapaciteit die mensen vaak wel hebben en ook niet met de schuldeisers die misschien onnodig geld mislopen en daardoor zelf financiële problemen krijgen,” reageert een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ,,Dat is een reëel risico voor kleine bedrijven en zzp’ers. Een generaal schuldenpardon voorkomt bovendien niet dat daarna nieuwe schulden ontstaan. Het zou zelfs kunnen worden uitgelegd als een prikkel om niet af te lossen.”
Verdegaal pleit er dan ook voor dat schuldenaren na zo’n pardon verplicht onder bewind worden geplaatst. ,,Voor een grote groep mensen is omgaan met geld in onze complexe maatschappij gewoon te ingewikkeld geworden. Hun inkomsten en uitgaven moeten door derden worden beheerd. Om de kosten te drukken, moeten daar digitale oplossingen voor worden bedacht,” zegt Verdegaal. Ongeveer de helft van de mensen die in de schulden zitten, is laaggeletterd, blijkt uit een studie van Rijksuniversiteit Groningen. Het landelijk percentage ligt rond de 18 procent.
Radicale oplossing
Hoewel de huidige regering niet warm loopt voor een generaal schuldenpardon, gelooft Asante dat het een reële optie is. Asante wordt per 1 mei voorzitter van de Landelijke Clientenraad (LCR), gesprekspartner van de landelijke overheid en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, onder meer over armoede en schulden. ,,Ik begrijp dat het een radicale oplossing is en dat het tijd nodig heeft om partijen eraan te laten wennen. Maar binnen mijn eigen partij PvdA heb ik er al een aantal lezingen over gehouden en daar wordt positief op gereageerd. En ik geloof dat de rechtse partijen uiteindelijk ook wel overstag gaan. Al was het maar omdat de hoge kosten van de schuldhulpverlening uiteindelijk niet houdbaar zijn.”
Is het geen tijd om alle schulden gewoon kwijt te schelden?
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Waarom benut Nederland nu pas Europese voedselsteun? →
‘Uitbannen van extreme rijkdom is een mooi ideaal’ →
