Het verschil tussen rijk en héél rijk
Nederland behoort tot de rijkste landen van de wereld, maar gelijk verdeeld is al dat vermogen niet. De rijkste 1 procent van Nederland bezit meer dan 480 miljard euro, ongeveer een derde van alle rijkdom.
De coronacrisis lijkt aan de allerrijksten voorbij te zijn gegaan. Wie de Quote 500 openslaat zou niet verwachten dat we bijna 2 jaar van lockdowns achter de rug hebben. Of een energiecrisis en een sterk oplopende inflatie. Want nooit eerder telde Nederland zoveel miljardairs, maar liefst 45, en niet eerder bezaten de 500 rijksten samen zoveel vermogen: 219,6 miljard euro. De rijkste Nederlander is Charlene de Carvalho-Heineken met een vermogen van 13,5 miljard.
Extreme rijkdom heeft een vlucht genomen in Nederland: de rijkste 1 procent van Nederland bezit ongeveer een derde van het vermogen, meer dan 480 miljard euro. En wat opvallend is: ook binnen die groep rijken is er weer sprake van grote ongelijkheid. De top 0,1 procent heeft naar schatting een zesde van het vermogen in Nederland in handen.
De Nederlandse econoom Jan Pen bedacht in 1971 al een manier om die extreme vermogensverschillen te verbeelden. Hij verzon een stoet van reuzen en dwergen, de Parade van Pen, die een uur lang voorbij trekken. Bij iedereen die in de stoet loopt, is zijn lengte gerelateerd aan zijn gezinsvermogen. Het figuurtje met een gemiddeld vermogen krijgt dus de gemiddelde lengte van 1,74 meter.
De parade speelt zich ruim 10 minuten onder de grond af. Pas na ongeveer drie kwartier, passeert het huishouden met een vermogen dat gelijk is aan het gemiddelde van Nederland. In de laatste minuten komen de miljonairs voorbij van een paar meter, en in de allerlaatste seconden de reuzen van kilometers hoog. Charlene de Carvalho-Heineken heeft in de parade van Pen een lengte van meer dan 100 kilometer.
Extreme rijkdom in Nederland
De komende weken besteden we in deze krant aandacht aan extreme rijkdom in Nederland. Bij de discussie over de kloof tussen arm en rijk, ligt de focus vaak op armoede. Hoe kun je armoede en schulden bestrijden? Maar daar waar er een diepte overbrugt moet worden, is het ook interessant om naar de overkant te kijken. Hoe ziet extreme rijkdom eruit in Nederland? En waarom zijn het gouden tijden voor de rijken?
“De Nederlandse vermogensverdeling is een van de meest ongelijke, als je die vergelijkt met andere Westerse landen. Van de OESO-landen zijn alleen in de Verenigde Staten de vermogens ongelijker verdeeld”, stelt Simon Toussaint, econoom aan de Universiteit Utrecht.
Die groeiende kloof tussen arm en rijk is een ontwikkeling van de afgelopen decennia. Toussaint onderzoekt het voor de afgelopen honderd jaar het aandeel van de rijkste 1 procent Nederlanders in het totale vermogen van iedereen. Hij beschrijft dat de ongelijkheid verloopt in een U-vorm.
“Rond het begin van de Twintigste Eeuw was de ongelijkheid ook heel groot. Maar door de oorlogen en daarna de opkomst van de verzorgingsstaat met hoge belastingen werd deze kleiner tot ongeveer de jaren zeventig. Vanaf de jaren tachtig stijgt de ongelijkheid weer. Hoe dat komt, ga ik onderzoeken.”
Rijkdom onderschat
Uit onderzoek van Toussaint bleek vorig jaar dat de kloof tussen de puissant rijken en de rest van Nederland nog groter was dan gedacht. In een advies van het ministerie van Financien, schatten ambtenaren dat er 400 miljard in Box 2 van de inkomstenbelasting zit. Box 2 wordt vooral gebruikt door eigenaren van een BV om belasting uit te stellen. Het bedrag viel de econoom op omdat het meer dan twee keer zo hoog was als het bedrag waar het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) mee rekende.
Sinds de publicatie van Toussaint is het CBS met een herziening van de cijfers gekomen. Volgens de nieuwe schatting van Toussaint heeft de rijkste 1 procent ongeveer een derde van het vermogen, in plaats van krap een kwart.
Het CBS onderschat de vermogens van de rijkste 0,1 procent echter nog steeds, stelt de Utrechtse econoom. In december bracht het CBS naar buiten dat de vermogensongelijkheid in Nederland is gedaald. Zo blijft het geld dat in belastingparadijzen is gestald buiten beeld. Het Centraal Planbureau schat in dat dat ongeveer 60 miljard dollar bedraagt. Toussaint: “Uit internationaal onderzoek blijkt dat dat vermogen in belastingparadijzen voor 80 procent is van de rijkste 0,1 procent”
Volgens Toussaint wordt er te weinig statistisch onderzoek gedaan naar de allerrijksten van Nederland. Het CBS brengt de rijkste 1 procent en 0,1 procent nog in kaart. “Er gaapt een gigantisch gat tussen de rijkste 1 procent en de mensen in de quote 500 staan. De rijkste 1 procent heeft gemiddeld 1 of 2 miljoen, maar de Quote 500 begon dit jaar vanaf 110 miljoen”, aldus de econoom. “
Toussaint: “Dat er zo veel onzekerheid bestaat over de topvermogens is opzienbarend, gegeven het maatschappelijke belang van het onderwerp.”
Het CBS beaamt dat vermogen dat niet bij de fiscus bekend is, niet wordt meegenomen in hun statistieken over vermogensongelijkheid. “Wij weten inderdaad niet hoe belangrijk die gegevens zijn voor de berekening van het vermogen van extreem rijken. Natuurlijk zouden we dat graag anders zien”, geeft hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS toe.
Volgens Van Mulligen is er in Nederland echter meer bekent over de vermogen van extreem rijken dan in de meeste andere landen. “Onze evenknieën in het buitenland maken voor het berekenen van vermogensongelijkheid vaak gebruik van enquêtes. Die zijn vaak veel minder precies. Dat is net als je aan rokers vraagt hoeveel ze roken en je dat vergelijkt met de verkoopstatistieken van sigaretten. Die laatste geven het eerlijke verhaal.”
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Ruim baan voor de vette snack: gemeenten roepen de opmars van fastfood geen halt toe →
Twijfels over Haags fastfoodplan: De winkelstraat uit, de kwetsbare wijk in →
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
