Beknibbel niet op de rechtssttaat
Door de rechterlijke macht te beteugelen proberen populisten als de Hongaarse premier Orbán hun invloed uit te breiden. Ons keurige kabinet zou dat nooit doen. Toch? De VVD, de grootste partij van Nederland, geeft in haar verkiezingsprogramma 2021-2025 juist hoog op over onze onafhankelijke rechtspraak als ‘fundament van onze democratische rechtsstaat.’ ,,Onafhankelijke rechtspraak dient daarom te allen tijde geborgd te zijn.”
Niets aan de hand, totdat je verder leest: “Tegelijkertijd doen rechters meer uitspraken die rechtstreeks en vergaand ingrijpen in democratisch genomen besluiten. Denk aan het arrest over het versnellen van klimaatbeleid (Urgenda). Hierbij dwingt de rechter de politiek andere keuzes te maken, terwijl de samenleving zich hier niet over heeft kunnen uitspreken.”
De ‘tegelijkertijd’ in deze passage is gewoon een dikke vette ‘maar’. Als in: mijn gezondheid vind ik het allerbelangrijkst, tegelijkertijd ga ik drie keer per week naar de McDonalds. De VVD vindt onafhankelijke rechtspraak heel belangrijk, maarrrrrr niet als die de partij in de weg zit. Dan wordt de kaart gespeeld dat dit ondemocratisch zou zijn. De VVD weet heus wel dat dat niet klopt. Rechters toetsen het beleid van de overheid aan bestaande wetten, die democratisch zijn opgesteld. Zo werkt een gezonde rechtsstaat.
Om onwelgevallige uitspraken te voorkomen, heeft de regeringspartij een paar ideetjes. Eén daarvan is ‘het beperken van de mogelijkheid voor stichtingen en verenigingen om te procederen uit naam van het algemeen belang’. Zoals milieuorganisaties die de aanleg van een snelweg willen tegenhouden, want daar houdt de vroem vroem partij niet zo van. Oh nee, daar gaat het niet om. Ngo’s begrenzen in hun mogelijkheden om naar de rechter te stappen, dient zogenaamd een hoger democratisch doel.
De plannetjes van de VVD zouden een precedent van de klimaatzaak tegen Shell kunnen bemoeilijken. Onder meer Milieudefensie en Greenpeace hebben de oliegigant voor de rechter gedaagd omdat ze vinden dat die zijn beleid moet afstemmen op de klimaatdoelen van Parijs. Ze komen op voor het algemeen belang, en dat vindt de VVD ondemocratisch.
Het beschermen van vervuilende multinationals tegen juridische toetsing van hun handelen, zou meer in het belang zijn van de burger. Nu maar hopen dat die daarin trapt. Juridisch leunt de zaak tegen Shell op het Urgenda-arrest. De Hoge Raad bepaalde dat de overheid verplicht is meer maatregelen te nemen tegen ‘gevaarlijke klimaatverandering’. Die kan immers ook ‘de ingezetenen van Nederland ernstig treffen in hun recht op leven en welzijn’. Hierdoor wordt de staat gedwongen broeikasgassen als CO2 voor het einde van 2020 met 25 procent terug te dringen vergeleken met 1990. Iets waar VVD-minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat behoorlijk mee in zijn maag zit.
De Hoge Raad baseerde zich in de Urgenda-zaak op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Mensenrechten zijn ook heel belangrijk, maar niet als ze de VVD in de weg zitten. En dus stelt de partij in haar verkiezingsprogramma voor om de Grondwet te wijzigen ‘om rechterlijke toetsing van wetten aan het EVRM te beperken’.
Het is zorgwekkend dat de VVD zo gemakkelijk beknibbelt op de rechtsstaat als die de partij even niet uitkomt. In het verkiezingsprogramma van de grootste partij van Nederland zou maar één ding mogen staan: onafhankelijke rechtspraak dient te allen tijde geborgd te zijn.
Punt. Uit.
Beknibbel niet op de rechtsstaat
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Van Nieuwenhuizen negeert lobbyverbod →
