Arme mensen lachen niet
Armoede valt in Nederland af te lezen aan iemand zijn gebit. Moet de tandarts weer terug in de basisverzekering?
“Eindelijk maak ik weer kans als ik solliciteer”, vertelt Dik Vuik (60) opgelucht. In mei kreeg hij zijn eerste gebitsbehandeling sinds acht jaar: vijf tanden werden getrokken en hij kreeg twee frameprotheses met kunsttanden. Kosten van de behandeling: 2514 euro. Geld dat Vuik niet op de plank had liggen omdat hij van een uitkering leeft. Met hulp van het Fonds Bijzondere Noden Rotterdam en vrienden – hij vroeg voor zijn verjaardag geld voor de tandarts – wist hij het geld bij elkaar te sprokkelen. “Ik kan nu weer een gesprek voeren zonder me te schamen.”
De Rotterdammer ging tot 2011 keurig naar zijn jaarlijkse tandartscontroles. Totdat de tandarts een brug wilde plaatsen, een ingreep die Vuik niet kon betalen. Hij werkte toen als freelance journalist en was net twee grote opdrachtgevers kwijtgeraakt. En dus stelde Vuik de behandeling nog even uit. Maar zijn inkomsten daalden verder, waardoor hij in 2017 een uitkering moest aanvragen. Dat ‘even’ werd daardoor uiteindelijk acht jaar, waarin zijn gebit steeds verder verslechterde en de kosten opliepen. “Tanden braken af, uiteindelijk ook vóór in mijn mond. Dat knaagde aan mijn zelfvertrouwen. Ik ging minder solliciteren. Ik dacht: als ik word uitgenodigd, zit ik voor schut.”
Sinds tandheelkunde in 2006 geheel uit het basispakket werd gehaald, moeten volwassenen hun tandartskosten volledig zelf ophoesten – of daar een aanvullende verzekering voor afsluiten. Voor een half miljoen mensen in Nederland is de tandarts onbetaalbaar geworden, stelt ontwikkelingsorganisatie Dokters van de Wereld. De Nederlandse tak van Médecins du Monde reed dit voorjaar met een bus door Nederland om gratis mondbehandelingen te geven aan mensen met een kleine portemonnee. Ook uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat bij de laagste inkomens maar 7 op de 10 mensen regelmatig naar de tandarts gaat.
Rotte tanden
Als mensen geen geld hebben voor een aanvullende verzekering schiet preventieve mondzorg er meestal bij in. Dat kan leiden tot rotte en afgebroken tanden, ontstekingen en ernstige pijnklachten, weet tandarts Didi Landman uit Rotterdam. “Soms hebben mensen zoveel pijn dat ze nauwelijks kunnen eten.” Landman helpt elke donderdagmiddag patiënten die geen tandzorg kunnen betalen, zoals daklozen en mensen die in de schuldsanering zitten. “De impact van die hulp is groot, zie ik iedere keer weer. Door de behandelingen hebben ze weer kans op een normaal leven: ze kunnen gaan solliciteren en een partner vinden.”
Landman is veel tijd kwijt aan papieren rompslomp om de materialen voor de behandelingen vergoed te krijgen; zelf werkt ze vrijwillig. Ze is afhankelijk van giften, zoals van Dokters van de Wereld. Maar omdat die niet afdoende zijn, probeert ze verzekeraars te bewegen een bijdrage te leveren aan de behandelingen. Een slecht gebit is namelijk een risico voor de gezondheid: ontstoken tandvlees vergroot onder meer de kans op hartproblemen. “Met sommige verzekeraars heb ik goede ervaringen, anderen werken bijna nooit mee”, vertelt ze. Soms heeft Landman geen andere keuze dan het trekken van gezonde tanden, een volledig kunstgebit wordt immers wel vergoed door de basisverzekering.
Arme gezinnen
Ook kinderen uit arme gezinnen hebben vaker last van gebitsproblemen, stelt kinderarts Els Hembrecht, die een speciale praktijk voor kinderen in Woerden heeft. “Als ouders niet gewend zijn om zelf regelmatig naar de tandarts te gaan, doen ze dat vaak ook niet met hun kinderen.” Hoewel de tandartskosten voor kinderen tot 18 jaar wel vergoed worden uit het basispakket. “Maar ouders die zelf niet in aanraking komen met de tandarts of mondhygiënist, weten dat vaak niet.”
Ouders met een lage sociaaleconomische status doen bovendien vaak minder aan preventie van gebitsproblemen bij hun kinderen. Hembrecht: “De kwaliteit van de voeding is vaak slechter, ze zien er niet altijd op toe dat hun kinderen twee keer per dag poetsen en ze maken minder vaak gebruik van elektrische tandenborstels.” Kinderen met tandproblemen kunnen daar de rest van hun leven last van houden, omdat bijvoorbeeld het trekken van tanden een ‘normale’ ontwikkeling van het gebit in de weg kan staan.
Aankloppen bij de gemeente heeft vaak weinig zin voor arme mensen met gebitsproblemen. De meeste gemeenten willen de kosten niet vergoeden uit de Bijzondere Bijstand, een gemeentelijke vergoeding voor extra kosten. Dat blijkt uit het onderzoek Tandeloos! De bijzondere bijstand in een sterfhuisconstructie?’. Gemeenten staan meestal op het standpunt dat de basisverzekering afdoende zou moeten zijn voor noodzakelijke zorgkosten. Ze daarom geen zorgkosten vergoeden die niet onder basisverzekering vallen.
Toename aanvragen
Wel bestaan er in ruim honderd gemeenten noodfondsen waar inwoners aanspraak op kunnen maken. Een groot deel daarvan is opgezet door de ontwikkelorganisatie van SUN-noodhulpbureaus: Stichting Urgente Noden Nederland (SUNN). Volgens Nathalie Boerebach, directeur van SUNN, doen steeds meer mensen met gebitsproblemen een beroep op deze fondsen. “Wij zien een toename van het aantal aanvragen voor een gebitsbehandeling.” Exacte cijfers heeft ze nog niet. “Maar ik krijg hierover wel duidelijke signalen van de lokale noodhulpbureaus”. Boerebach denkt dat deze toename wordt veroorzaakt door de stijgende kosten van de zorgverzekering en de eigen bijdrage.
De noodfondsen richten zich in beginsel alleen op zeer acute tandzorg. Soms werken ze samen met een lokale tandarts. “Daarnaast hebben we te maken met tandartsen die gaan behandelen zonder kenbaar te maken wat de kosten zijn. Mensen met bijvoorbeeld psychische problemen of een verstandelijke beperking gaan hierin mee en ontvangen een rekening achteraf die ze niet kunnen betalen. Soms betalen wij deze kosten om te voorkomen dat iemand in de wettelijke schuldsanering belandt”, vertelt een medewerker van SUN Drechtsteden.
In basisverzekering
Om de gezondheidsverschillen tussen rijk en arm te verkleinen, wil Dokters van de Wereld dat tandzorg weer voor iedere Nederlander toegankelijk wordt. De hulporganisatie heeft daarvoor een petitie opgesteld. Tandarts Landman is een van de ondersteuners van de petitie. “Het is belangrijk dat basale tandzorg weer terug in het basispakket komt. Daarmee bedoel een jaarlijkse controle plus behandelingen bij acute problemen.” Op 10 oktober spreekt de Tweede Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de slechte bereikbaarheid van tandzorg voor mensen met weinig geld.
De kans dat tandarts terug komt in het basispakket lijkt echter klein. Minister Bruno Bruins (Medische Zorg en Sport) is hier namelijk geen voorstander van. Hij zei eerder dat er geen geld is vrijgemaakt in het regeerakkoord voor het opnemen van tandzorg in het basispakket.
Vuik vindt dat kortzichtig. “Een slecht gebit is een groot probleem bij het vinden van een baan. Mij werd tijdens een sollicitatietraining, aangeboden door de gemeente, verteld dat ik er representatief uit moest zien. Maar dat was helemaal niet mogelijk met het gebit dat ik had.”
‘De tandarts moet weer terug in het basispakket’
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Waarom benut Nederland nu pas Europese voedselsteun? →
‘Uitbannen van extreme rijkdom is een mooi ideaal’ →
