Meer gezinnen snakken naar een schone lei
De toeslagenaffaire laat zien hoe ontwrichtend schulden zijn. Ouders belandden in een depressie en verloren hun baan, kinderen werden uit huis geplaatst, gezinnen raakten hun woning kwijt. Een slachtoffer beroofde zichzelf van het leven nadat de Belastingdienst tienduizenden euro’s had teruggevorderd. De verhalen maken pijnlijk duidelijk hoe zwart het leven is in de schuldenhel.
De schulden ontstonden door onterechte fraudeverdenkingen en de genadeloos harde fraudeaanpak van de Belastingdienst, dus buiten de schuld van de ouders om. Deze week besloot het, vanwege deze kwestie demissionaire, kabinet daarom ook dat overheidsinstanties alle schulden van de slachtoffers kwijtschelden. ,,Ik vind dat ouders een volledig schone lei verdienen”, zei staatssecretaris van Financiën Alexandra van Huffelen
In Nederland leven nog honderdduizenden andere huishoudens in een schuldenhel. Ook zij kampen met relatiestress, psychische problemen, ziekte en arbeidsverzuim. Maar voor hen stapt er geen kabinet op en zij krijgen geen schuldenpardon.
Dat komt omdat we als samenleving oordelen dat zij wél verantwoordelijk zijn voor hun eigen armoede. Omdat ze roekeloos met geld omgaan, te lui zijn om te werken of te laks om hun rekeningen te betalen. Ze hebben gefaald, en moeten daarvoor op de blaren zitten. Eigen schuld, dikke bult.
Er valt wel iets af te dingen op dat wereldbeeld. Zo is ongeveer de helft van de mensen met schulden laaggeletterd. Ze kunnen wel lezen en schrijven, maar beheersen niet het eindniveau van het vmbo. Ze hebben bijvoorbeeld moeite met straatnaamborden lezen, reizen met openbaar vervoer en formulieren invullen.
Dat geeft toch een andere kijk op het ontstaan van schulden. Wie het lastig vindt om te lezen, laat sneller een envelop van de Belastingdienst of bank ongeopend. Ook hebben laaggeletterden vaak weinig digitale vaardigheden, waardoor ze belangrijke informatie kunnen missen.
Het is bij laaggeletterden vaak meer een kwestie van niet kunnen, dan van niet willen. Om deze laaggeletterden, en hun gezinnen, dan maar voor eeuwig in het schuldenvuur te laten branden, vind ik net zo goed een ‘ongekend onrecht’.
Met een exotische achternaamloop je bovendien meer risico op armoede, ook wanneer je niet onterecht op het fraudeurslijstje van de fiscus terecht komt. Herkomst is zelfs de grootste risicofactor voor schulden. Mensen met een niet-westerse afkomst hebben ongeveer vier keer zoveel kans op schulden.
Westerse allochtonen lopen ongeveer tweemaal zoveel risico op schulden als autochtone Nederlanders. Wie niet het racistische wereldbeeld aanhangt dat mensen met een andere afkomst roekelozer, luier of lakser zijn, kan alleen maar concluderen dat ook dit ‘ongekend onrecht’ is.
Ook lopen kinderen die in armoede opgroeien meer risico om later zelf in de schulden te komen. Dat heeft deels te maken met de sociale omgeving waarin ze opgroeien, en dat het niet gemakkelijk is om je daaraan te ontworstelen. Maar het komt vaak ook door een gebrek aan financiële opvoeding. Eigen schuld, dikke bult?
Voor veel mensen in een uitzichtloze schuldensituatie is een schuldenpardon, zoals de slachtoffers van de toeslagenaffaire krijgen, het enige uitzicht op een beter leven. Je kan denken dat ze er dan wel erg gemakkelijk vanaf komen, en dat een schuldenpardon fraude in de hand werkt.
Maar ik hoop dat de toeslagenaffaire heeft geleerd waar zo’n hardvochtige opstelling toe kan leiden. In plaats van minachtend op mensen met schulden neer te kijken, zouden we ons als samenleving moeten afvragen: wie is hier eigenlijk schuldig?
Waarom een pardon ook voor andere mensen in de schuldenhel geen gek idee is
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Waarom benut Nederland nu pas Europese voedselsteun? →
‘Uitbannen van extreme rijkdom is een mooi ideaal’ →
