Niet doneren, maar investeren
Jonge ondernemers in Afrika of Azië kunnen in eigen land vaak geen lening krijgen. Bij het Nederlandse crowdfundplatform PlusPlus kunnen ze wel terecht. ‘Je geeft niet uit medelijden, maar investeert in ambitieuze ondernemers.’
Michael Dogbe (29) uit Ghana verbouwt cacaobonen en verschillende groenten op de boerderij van zijn moeder. Een deel van de opbrengst gebruikt hij om haar te onderhouden. En zijn moeder is niet de enige die hulp nodig heeft. Veel jongeren trekken weg van het platteland omdat daar weinig perspectief is, waardoor het platteland vergrijst.
De gemiddelde leeftijd van cacaoboeren in West-Afrika ligt boven de 50 jaar. Ze bewerken hun kleine stukjes land met verouderde landbouwtechnieken, waardoor veel van hen in ernstige armoede leven. Met zijn bedrijf Trustworthy helpt Dogbe boeren met effectievere technieken de oogst te verbeteren, zoals kunstmatige bestuiving van cacaobloesem, mechanisch snoeien en wieden. Met een indrukwekkend resultaat: de opbrengst van sommige cacaoboeren is verdrievoudigd.
Om het bereik van zijn bedrijf te vergroten, heeft de jonge ondernemer geld nodig. Via het Nederlandse crowdfundplatform PlusPlus, dat zich richt op ondernemers in de agrarische sector en voedselketen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, heeft hij financiering aangevraagd. “Met de lening kan ik meer machines aanschaffen en meer mensen in dienst nemen”, vertelt Dogbe in een filmpje dat hij stuurt.
Het geld dat hij hoopt te ontvangen wil hij onder meer gebruiken voor de aanschaf van vrachtmotoren of vrachtbromfietsen, die geschikt zijn voor de slechte wegen in de gebieden waar de plantages liggen. Ook koopt hij er mist blowers van: nevelsproeiers waarmee bestrijdingsmiddelen tegen veel voorkomende schimmelziektes op de cacaobomen kunnen worden gespoten.
Gelijkwaardigere relatie
Ontwikkelingsorganisatie Solidaridad, mede-initiatiefnemer van PlusPlus naast onder meer ontwikkelingsorganisatie Cordaid (zie kader onderaan voor meer informatie over de initiatiefnemers), stelt dat crowdfunding een goed alternatief is voor doneren. Een groot voordeel, volgens de organisatie, is dat er een gelijkwaardigere relatie ontstaat tussen gever en ontvanger. “Je geeft niet aan zielige mensen, maar investeert in ambitieuze ondernemers”, stelt Heske Verburg, directeur van Solidaridad Europa.
De jonge ondernemers kunnen in hun eigen land vaak geen lening krijgen: banken vragen torenhoge rentes of zijn helemaal niet geïnteresseerd. Volgens Solidaridad hoeven ondernemers voor een lening onder de 2 miljoen euro niet aan te kloppen bij een commerciële bank in Afrika of Azië, en al helemaal niet in de agri-foodsector. “Banken oordelen dat deze projecten te risicovol zijn. En deels hebben ze daar gelijk in: de oogst kan mislukken en in sommige gebieden spelen conflicten. Maar als ze niet investeren, kunnen deze mooie initiatieven geen doorgang vinden en dat is doodzonde”, vindt Verburg.
Want voor een microkrediet zijn de ondernemingen meestal weer te groot. “Bij microfinanciering leent iemand bijvoorbeeld geld om stof te kopen voor een jurk, en betaalt hij of zij dat terug zodra het kledingstuk is verkocht. De projecten op PlusPlus hebben vaak een looptijd van één tot anderhalf jaar en het gaat om grotere bedragen, van minimaal 10.000 euro. Het probleem dat met PlusPlus wordt aangepakt, is het ontbreken van financiële diensten voor kleine- en middelgrote bedrijven in de agri-food sector”, zegt Verburg.
Telkens opnieuw investeren
Ander voordeel: omdat je je geld – als het goed is – weer terugkrijgt, kun je het in meerdere opeenvolgende projecten investeren. A gift that keeps on giving, noemt Verburg het daarom. Het blijft wel een daad van naastenliefde, rijk word je er als investeerder niet van. Bij PlusPlus ontvang je namelijk geen rente over het bedrag. Je krijgt alleen je eigen inleg terug. “We vragen wel rente aan ondernemers, maar alleen om de administratie- en onkosten te dekken. Als we investeerders financieel rendement zouden bieden, zou de rente voor de ondernemers omhooggaan. Dat willen we niet, we willen de leningen zo betaalbaar mogelijk houden”, verklaart de directeur van Solidaridad
De vergoeding die de ondernemers betalen, gebruiken medewerkers van Solidaridad om de boeken te controleren en de ondernemer te ondersteunen bij het financieel gezond houden van zijn bedrijf. Toch zijn tegenslagen niet uit te sluiten. Wat als een ondernemer de lening aan het einde van de looptijd niet terug kan betalen? “Dan gaan we in gesprek. We zijn er niet op uit om ondernemers het vel over de oren te trekken. We hebben liever dat iemand het bedrag een half jaar later terugbetaalt dan dat hij failliet gaat. Dat is ook niet in het belang van de investeerder, want dan bestaat het risico dat die zijn geld kwijt is”, zegt Verburg.
Liever een lening
Heeft het rendementsdenken nu ook de liefdadigheid bereikt?, denkt de kritische lezer wellicht. Bij crowdfunding geef je immers niet zomaar belangeloos iets weg, maar moet er een prestatie tegenover staan. Kate Amanitey (29) uit Ghana heeft daar geen moeite mee. Ze zegt dat ze blij is dat PlusPlus haar een lening biedt in plaats van een donatie. “Ik heb liever een lening dan een gift. Bij een lening ben ik gemotiveerd om hard te werken om het terug te betalen. Als ik dit geld cadeau zou krijgen, zet ik misschien niet alles op alles”, zegt ze
Met haar bedrijf Okyeso Nyame Ne Wo bewerkt Amanitey het land van cacaoboeren die te oud zijn of te ver weg wonen om dat zelf te doen. “Sommige boeren hebben geen tijd, of weten niet hoe ze hun boerderij moeten beheren. Onze diensten, sproeien en snoeien, helpen hen om hun opbrengst te verhogen”, vertelt Amanitey. Okyeso Nyame Ne Wo gaat vanaf volgend seizoen werken met vijfjarige contracten voor full farm management; Amanitey heeft een lening van 10.000 euro aangevraagd bij PlusPlus, voor de aanschaf van hulpmiddelen en om meer mensen te kunnen aannemen.
Nieuwe groep donateurs
Ook Lau Schulpen, ontwikkelingssocioloog aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, juicht deze manier van ontwikkelingshulp toe. Schulpen doet onderzoek naar de Nederlandse ngo-sector. “Als ontwikkelingsorganisaties met deze manier van geld inzamelen nieuwe donateurs weten te vinden, vind ik dat een verstandige stap. Het donateurenbestand vergrijst sterk en dat is een risico. Het is goed om te bedenken hoe je nieuwe doelgroepen aanspreekt.” Covid-19 heeft bovendien veel goede doelen financieel geraakt: gemiddeld verloren goede doelen in de periode januari-september 2020 ruim 6 procent van hun inkomsten. Nieuwe creatieve manieren om geld in te zamelen, zijn dus gewenst.
Schulpen ziet ‘geen enkel principieel bezwaar’ tegen het verstrekken van een lening in plaats van een gift. “Het gaat hier om ondernemers. Prima dat zij het geld terug moeten betalen.” Voor het argument dat leningen leiden tot gelijkere relaties, is Schulpen minder gevoelig. “Ik heb ook een hypotheek bij de bank. Maar ik denk niet dat de bank mij als gelijkwaardig ziet.”
Grote stap
De manier waarop de boeren worden geholpen is volgens de ontwikkelingssocioloog niet nieuw. “Ontwikkelingsorganisaties ondersteunen boeren al lang met nieuwe apparatuur en door ze modernere landbouwtechnieken aan te leren. Nieuw hieraan is de manier van geld ophalen”, stelt Schulpen.
Vanuit klassiek ontwikkelingswerk is dat toch een grote stap, legt Verburg uit. “Het biedt een oplossing voor een klassiek vertrouwensdilemma binnen ontwikkelingshulp. We willen de mensen die we helpen graag aan het roer laten, maar we zijn vaak gebonden aan zoveel regels dat we ons er meer mee bemoeien dan we zouden willen. Nu is de gever een lening gevende particulier en de ontvanger een mkb’er in een ontwikkelingsland. Hierdoor is het voor ons gemakkelijker om een stap terug te doen.”
Verburg verwacht niet dat investeren het doneren gaat vervangen. “Crowdfunding is geschikt voor projecten waarbij ondernemers een deel van de ontwikkelingshulp overnemen. Daarnaast blijven we altijd behoefte houden aan donaties.”
Investeren via PlusPlus: hoe werkt het? Op het crowdfundplatform PlusPlus staan verschillende projecten beschreven, met daarbij de looptijd en het beoogde bedrag. Meedoen is mogelijk vanaf 50 euro, te betalen via iDEAL of creditcard. Zodra het project van je keuze volledig is gefinancierd, ontvangt de ondernemer het bedrag. Vanaf dat moment plant PlusPlus de terugbetalingen in. Elke zes maanden word je terugbetaald. Binnen één tot vier jaar heb je je inleg terug. Je laat het bedrag dan terugstorten op je rekening óf steekt het in een nieuw project. PlusPlus is een initiatief van crowdfundingplatform Lendahand, de Nederlandse ontwikkelingsorganisaties Solidaridad en ICCO en de sociale onderneming Truvalu. Vanuit hun wereldwijde programma’s komen Solidaridad, ICCO en Truvalu in contact met bedrijven die een positieve impact hebben op de voedselproductie, werkgelegenheid en armoedebestrijding in hun omgeving. PlusPlus biedt een oplossing aan deze bedrijven voor het gebrek aan toegang tot financiering.
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Solidaridad.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.