Groen op weg naar het hiernamaals
Als mens ben je levend een stuk vervuilender dan dood. Toch is ook sterven niet goed voor het milieu. Gelukkig kan het steeds groener.
Heb je er ooit bij stilgestaan dat je een levend vuilnisvat bent? Er zit lood in onze botten, cadmium in onze nieren en kwik in ons vet. Bovendien hebben veel mensen kwikhoudende vullingen of protheses in hun lichaam. Wanneer je wordt begraven of gecremeerd, komen deze schadelijke stoffen in het milieu terecht. En dan dragen de kist, de grafsteen en het vervoer ook bij aan de milieubelasting. ,,Echt klimaatneutraal sterven is dus een illusie”, zegt Lucas Reijnders, hoogleraar milieukunde aan de Universiteit van Amsterdam. Maar het is wel mogelijk om je dood wat duurzamer te maken. Vier tips.
Laat je lichaam oplossen
Cremeren en begraven zijn ongeveer even vervuilend, blijkt uit het TNO-rapport Milieueffecten van verschillende uitvaarttechnieken uit 2014. Crematies zorgen voor fijnstof en broeikasgassen, en de verbranding kost flink wat energie. Begraven leidt dan weer tot bodemvervuiling en kost bovendien (kostbare) ruimte.
Minder vervuilend is het, volgens het rapport van TNO, om je lichaam te laten oplossen in chemicaliën, ook wel resomeren of bio-cremeren genoemd. Het lichaam wordt in een afgesloten druktank gedaan en met een speciale vloeistof opgelost. Na twee tot drie uur blijft slechts 3 procent van het oorspronkelijke gewicht over: fijn wit poeder dat grotendeels afkomstig is van de botten.
Oplossen is nu nog verboden in Nederland. De Wet op de lijkbezorging staat maar drie technieken toe: begraven, cremeren en het lichaam ter beschikking stellen aan de medische wetenschap. In november diende D66 een wetsvoorstel in om deze wet aan te passen en resomeren mogelijk te maken. Als dit wordt goedgekeurd, duurt het waarschijnlijk niet lang meer voordat de eerste bio-crematie een feit is.
Uitvaartorganisatie Yarden wil de techniek graag toepassen. ,,Er is ons veel aan gelegen het resomeren in Nederland te introduceren’’ zegt woordvoerder Hendrik-Jan de Wit. Al houdt hij ook een kleine slag om de arm. ,,Als de wet is aangepast, gaan we opnieuw beoordelen en berekenen of Yarden het resomeren daadwerkelijk kan uitvoeren.”
Wees kritisch op natuurbegraven
Er zijn in Nederland zo’n twintig natuurbegraafplaatsen. Waarschijnlijk groeit dat aantal de komende jaren. Een natuurbegraafplaats klinkt als een mooie laatste rustplaats voor de milieubewuste natuurliefhebber. Vaak word je zonder kist of zerk begraven, wat duurzamer is. Bovendien moeten kleding en sieraden helemaal biologisch afbreekbaar zijn en worden soms de kosten van het graf geïnvesteerd in natuurbehoud. Het klinkt allemaal reuze groen, maar toch is er veel discussie. Tegenstanders vinden dat je met een natuurbegrafenis een ‘menselijk vuilnisvat’ in de natuur ‘dumpt’. Hoogleraar Reijnders: ,,Het lichaam bevat stikstof- en fosforverbindingen die in Nederland ook wel bekend staan als meststoffen. Nederlandse bodems bevatten al te veel van deze stoffen en dode lichamen vergroten deze hoeveelheden nog eens.”
Ook protheses en kwikhoudende vullingen worden in de natuur verspreid door natuurbegraafplaatsen. Bovendien kunnen begrafenissen broedende vogels en nestelende zoogdieren verstoren.
Vraag of gasten met het OV komen
Onder het mom van alle beetjes helpen: ook het vervoer is een vervuilend onderdeel van de uitvaart, zeker als veel gasten van ver komen. Natuurlijk is het lastig om te vragen of familie en vrienden uit het hele land met de fiets willen komen. Maar het helpt wel als de plechtigheden gemakkelijk te bereiken zijn met het openbaar vervoer. Ook is het groener als de herdenkingsdienst en de begrafenis niet te ver, bij voorkeur op loopafstand, van elkaar verwijderd zijn.
Ook voor het vervoer van het lichaam zijn er milieuvriendelijker oplossingen dan zo’n grote Mercedes-Benz als rouwauto. Denk eens aan een bakfiets of paardenkoets. Oogt meteen een stuk serener dan die zwarte auto met draaiende motor. Toch een autoliefhebber? In 2017 bouwde het Nederlandse bedrijf RemetzCar een Tesla Model S om tot eerste elektrische rouwauto ter wereld.
Kies voor ‘groene’ producten
Ook de grafkist kan een stuk milieuvriendelijker: de meeste kisten zijn gemaakt van spaanplaat of hout met een katoenen bekleding. Spaanplaat breekt moeilijk af, bovendien komen bij de productie schadelijke stoffen vrij. Greenleave, een stichting van duurzame uitvaartondernemingen, raadt een massief houten kist van binnenlands hout, zoals populier en wilg, of een mand van wilgentenen aan. Er bestaan zelfs kartonnen grafkisten. Let ook op de bekleding: liever geen katoen, de waterverslinder onder de textielsoorten, maar hennep, linnen of jute. En duurzame uitvaartkisten worden gemaakt zonder (chemische) lak of lijm. Je kunt er ook voor kiezen de kist helemaal achterwege te laten en te worden begraven of gecremeerd in een lijkwade.
Een grafsteen kan ook behoorlijk vervuilend zijn. In Nederland zijn granieten grafstenen populair en die komen meestal uit steengroeven in India of China. Deze steengroeven tasten het landschap aan en de werkomstandigheden zijn er vaak slecht; soms is er ook sprake van kinderarbeid. Het transport van de zware natuursteen naar Nederland kost bovendien veel energie. Het is veel duurzamer om voor een gerecyclede grafsteen te kiezen, of bijvoorbeeld een zwerfkei.
Ook de rouwkaarten, de catering en het rouwboeket kunnen groener. De milieuwinst is misschien niet spectaculair, maar als bij alle 150.000 uitvaarten in Nederland gekozen wordt voor duurzame alternatieven, helpt dat wel. Voor een duurzame rouwkaart kies je voor gerecycled ongebleekt papier. Of je stuurt hem digitaal. Houd het aantal bloemen binnen de perken en kies voor seizoensbloemen uit Nederland. Of pluk bloemen uit de tuin van de overledene.
Gemiddelde kosten gewone uitvaart
Granieten grafsteen: €2500
Huur rouwauto met chauffeur: €255
Spaanplaten grafkist met eikenfineer: €369
100 rouwkaarten: €213
Rouwboeket: €60
Gemiddelde kosten duurzame uitvaart
Gerecyclede grafsteen: €1250
Huur rouwfiets: €138
Kartonnen grafkist: €395
Digitale rouwkaarten: gratis
Bloemen uit pluktuin: €10
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Overlast en obesitas, maar niemand stopt de opmars van fastfoodketens in Rotterdam →
Serie Degrowth – Is er een rechtvaardig alternatief voor kapitalisme? →
Serie Degrowth – Doei groei! Kan het kapitalisme ook zónder? →
