Door vette pech in de schulden? Dan biedt de gemeente hulp. Maar als je er een zootje van hebt gemaakt, moet je gewoon afbetalen. Enschede experimenteert met een nieuwe aanpak van schulden.
In Enschede verdelen ze inwoners met schulden onder in ‘rakkers’ en ‘stakkers’: zij die niet willen en zij die niet kunnen betalen. Beide groepen krijgen een andere behandeling. Het nieuwe kabinet geeft gemeentes de ruimte om te experimenteren met problematische schulden.
Patrick Welman, wethouder economie en werk bij de gemeente Enschede, is ervan overtuigd dat de overheid mensen met schulden te lang als ‘rakkers’ heeft gezien. ,,We komen vanuit een cultuur waarin vooral de roe werd gebruikt in plaats van de wortel.” Te eenzijdig, vindt de wethouder. In Enschede krijgen ‘stakkers’ voortaan begeleiding van een wijkteam, waarin een maatschappelijk werker, een budgetcoach, een agent of een schuldhulpverlener kan zitten. Gemeentes bieden schuldhulpverlening, maar de drempel om naar het stadhuis te stappen is voor schuldenaren vaak te hoog. Een wijkagent kan uitkomst bieden, aldus Welman. ,,Die komt al bij de mensen aan de deur. En we zijn aan het onderzoeken of huisartsen of scholen ook een rol kunnen vervullen bij het signaleren van schulden.”
De ‘rakkers’ krijgen deze speciale behandeling niet, zij moeten de hoge boetes gewoon blijven ophoesten. ,,Bij een rakker denk ik aan iemand die zijn schulden probeert op te lossen met een wietplantage op zolder”, verklaart politieagent Bennie Beuvink uit Enschede. Het verschil tussen rakkers en stakkers is echter niet altijd zo zwart-wit. ,,Natuurlijk is er ook een grijs gebied. Soms zijn de ouders rakkers, maar zijn de kinderen daar de dupe van. Dan willen we zo’n gezin toch helpen”, aldus de politieagent.
Harde hand
Waarom nu pas het besef dat de harde hand niet altijd werkt? ,,Onderzoek waaruit blijkt hoe verlammend de stress bij schulden kan werken, is nog maar heel recent. Er is vaak geen sprake van onwil, maar onmacht. Die nieuwe inzichten nemen wij mee in ons project”, zegt Welman.
Agent Beuvink kent een goed voorbeeld van een Enschedese ‘stakker’: ,,Neem André. Hij reed ooit 10 kilometer te hard, lag in een vechtscheiding en woonde niet meer thuis bij zijn gezin. Zijn eigen bedrijf liep niet lekker.” André kreeg een boete van 69 euro. ,,Maar zijn ex hield de post achter. Toen hij daar achter kwam, was de boete door de incassokosten al opgelopen naar enkele honderden euro’s. André belde het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), dat de verkeersboetes int, voor een betalingsregeling. Maar het lukte niet om een afspraak te maken. Uiteindelijk belandde de rekening bij de deurwaarder. De snelheidsboete was opgelopen tot meer dan 800 euro.”
André is in de ogen van Welman en Beuvink een stakker. Hij wilde de boete wel betalen, maar door de omstandigheden ging het mis. Door het verhogen van de boete ging hij het bedrag niet sneller ophoesten. Integendeel, die kans werd juist kleiner omdat zijn schulden opliepen. De snelheidsboete was namelijk niet zijn enige probleem.
Hij had zakelijke schulden en zat zonder huis. Zolang die verkeersboete openstond, kon André niet in de wettelijke schuldsanering. De wet stelt namelijk als voorwaarde dat de schulden ’te goeder trouw’ gemaakt moeten zijn. ,,Het effect van de boete staat dan totaal niet meer in verhouding tot wat hij beoogt”, stelt Beuvink. Als wijkagent int hij in de Enschedese achterstandswijk Velve-Lindenhof namens het CJIB de verkeersboetes bij wanbetalers. Hij zag hoe boetes vaak vele malen over de kop gingen, en welk effect dat had. ,,Ik heb heel schrijnende taferelen gezien: kinderen die nauwelijks kleren aan hadden en die rondliepen in een verwaarloosde woning”.
Kritiek
Overigens moeten de stakkers ook gewoon hun schulden afbetalen. ,,De verkeersboete wordt niet kwijtgescholden”, benadrukt Beuvink. ,,De oorspronkelijke boete blijft altijd staan, maar we bespreken wel met het CJIB of we iets aan de verhogingen kunnen doen.” Daarbij moet het wijkteam voor elke schuldenaar opnieuw in de weer. ,,Er is vaak kritiek op het CJIB, maar dat is slechts een uitvoeringsinstantie. Alleen de politiek kan een einde maken aan die hoge boetes.” In het regeerakkoord staat wel dat er een maximum moet komen aan het stapelen van boetes vanwege te laat betalen.
Voor André komt dat hoe dan ook te laat. Hij moest meer dan 800 euro dokken aan de deurwaarder, en werd alsnog toegelaten tot de wettelijke schuldsanering. Volgend jaar zomer is hij, als hij het Spartaanse leven in de schuldsanering volhoudt, schuldenvrij.
De volledige naam van andré is bekend bij de redactie.
