Psychologeld – Schuldenmoeras
Hoe kan het dat schulden vaak leiden tot nog meer schulden? Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert elke week ons economisch gedrag.
Rijkdom leidt vaak tot meer rijkdom. Met geld kun je immers geld verdienen. Bijvoorbeeld door het te beleggen of pandjes te kopen en die te verhuren. En wie een vette bankrekening heeft, kan slimme adviseurs laten uitzoeken hoe hij zo min mogelijk belasting betaalt. Het omgekeerde is helaas ook waar: schuld leidt vaak tot meer schuld. Onder meer omdat de incassokosten in Nederland zo hoog zijn, dat kleine schulden gemiddeld 2,5 keer over de kop gaan. Wie eenmaal in de rode cijfers staat, zakt daarom vaak snel weg in het schuldenmoeras.
Er gebeurt echter ook iets in ons hoofd waardoor schulden vaak een sneeuwbaleffect hebben. De psychologische impact van nieuwe schulden wordt kleiner als iemand al diep in het rood staat. Concreet: het verschil tussen 0 en 1.000 euro schuld voelt groter dan dat tussen 9.000 en 10.000 euro schuld. En als je al 73.521 euro schuld hebt, maakt die 1.000 euro extra nog minder uit. Nieuwe schulden belanden dan op de grote hoop. Sommige schuldenaren hebben geen idee meer hoe groot die hoop is.
Een verklaring hiervoor is te vinden in het fenomeen ‘verliesaversie’, ontdekt door de gedragseconomen Daniel Kahneman en Amos Tversky. Uit allerlei experimenten blijkt dat we het erger vinden om te verliezen dan dat we gelukkig worden van winnen. Kahneman en Tversky berekenden zelfs dat we verliezen twee keer zo vervelend vinden als dat we gelukkig worden van winnen. Een testje: zou je meedoen aan de volgende weddenschap? Als het kop is, verlies je 100 euro. Als het munt is, win je 150 euro. Uit angst 100 euro te verliezen bedanken de meeste mensen voor dit wedje. Typisch gevalletje verliesaversie.
Verliesaversie weerhoudt ons er in eerste instantie ook van om schulden te maken. Schulden maken doet pijn. Maar, en daar zit het probleem, onze pijn wordt bij grotere verliezen wel iets groter maar niet heel erg. De impact van het verlies vlakt af naarmate je schuld groter wordt. Bij winst speelt overigens hetzelfde mechanisme: de invloed van winsten neemt af naarmate iemand meer heeft. Oftewel, een miljonair die 10.000 euro wint is daar minder blij dan iemand in de bijstand.
Bedrijven en overheden hopen schuldenaren in beweging te krijgen door de schuld fors te verhogen met allerlei incassokosten. Dan gaan ze wel betalen! Experimenten uit de gedragseconomie vertellen ons dat dat geen enkele zin heeft. Maar helaas, een nieuw inzicht leidt niet altijd tot ander gedrag.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
