Moment suprême
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Veertig procent van de kiezers beslist pas in het stemhokje. Tenminste dat zei Maurice de Hond bij de afgelopen verkiezingen. Ik vind dat fascinerend. Wat geeft dan de doorslag als je met het rode potlood in een hokje staat? Keer je je op het moment suprême even in jezelf of kijk je nog vlug naar een fragment van een debat op je mobieltje? Ik vermoed dat de zwevende kiezer vertrouwt op zijn intuïtie. Maar kijk uit, die kan je goed voor de gek houden.
Zo kan het stemlokaal, zonder dat je het in de gaten hebt,
invloed hebben op je keuze. Bij een referendum in Arizona bleek dat de steun voor extra geld naar scholen toenam als het stemlokaal in een schoolgebouw zat. Psycholoog Daniel Kahneman verklaart dat met het verschijnsel priming. Bij priming activeert een recente ervaring je geheugen en stuurt zo onbewust je gedrag.
Daar zouden politici slinks gebruik van kunnen maken. Als ik VVD-burgemeester was, zou ik regelen dat flink wat politiebureaus hun deuren openstellen voor stemmers. Voor 50Plus zijn stemhokjes in een bejaardenhuis juist gunstig. En je moet even uitkijken voor de konijnenkeutels, maar voor de Partij van de Dieren is het vast gunstig als we gaan stemmen op de kinderboerderij. Ik zat nog te denken aan stemhokjes in azc’s voor de PVV, maar dat kan juist ook omgekeerd uitpakken.
Reclames zijn ook gebaseerd op priming. Unilever hoopt dat je de Unox-rookworst uit de schappen pakt omdat je brein die associeert met de gezellige reclames. Verboden is ‘sublinale priming’, waarbij de consument de boodschap alleen onbewust waarneemt. Hoewel nooit is bewezen dat het werkt. Marketeer James Vicary stelde de bezoekers van een bioscoopfilm bloot aan boodschappen waarin popcorn en frisdrank werden gepromoot. Deze duurden één dertigste van een seconde waardoor de kijkers ze niet bewust konden waarnemen. De verkoop van popcorn en cola zou flink zijn gestegen. Maar later bleek dat Vicary de onderzoeksresultaten had verzonnen.
George W. Bush is ooit beticht van onbewuste beïnvloeding. Tijdens de verkiezingscampagne was in een tv-reclame na de naam van zijn tegenstander Al Gore heel kort het woord rats te zien. Het spotje probeerde dus Gore te koppelen aan de negatieve associatie met een rat. Wellicht slim om de verkiezingsspotjes van onze politieke partijen eens heel langzaam af te spelen.
Ik zie op mijn stembiljet dat ik opnieuw in een school moet stemmen. Bij de laatste verkiezingen deed D66 het goed in onze wijk. Ik denk dat ik nu snap waarom.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
