Doemdenken
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Demissionair minister-president Mark Rutte stelt dat nieuwe verkiezingen onvermijdelijk zijn. Hij trekt die conclusie nu ook de onderhandelingen met de PVV zijn mislukt. Nederland zit al meer dan een jaar zonder regering en alle mogelijke combinaties zijn inmiddels onderzocht. Nieuwe verkiezingen zijn voor Rutte geen prettig scenario. Volgens opiniepeilers zou de VVD nog maar acht zetels halen. De VVD-achterban neemt het Rutte kwalijk dat hij alsnog met Wilders om de tafel ging.
Nee, ik heb geen glazen bol. Dit is mijn premortem van de kabinetsformatie. Een pre-wat? Een premortem is een managementstrategie waarbij je naar hartelust mag doemdenken. Tijdens een sessie moeten alle deelnemers zoveel mogelijk worstcasescenario’s bedenken. Zo’n potje zwartkijken is bedoeld om overmoed te bestrijden. Iedereen krijgt de kans om zijn twijfels op tafel te gooien en vaak komen de deelnemers met nieuwe bedreigingen waar niet eerder aan is gedacht. De premortem is bedacht door de Amerikaanse psycholoog Gary Klein.
Iedereen heeft op zijn werk wel zo’n hoofdpijnproject dat gigantisch uitliep of waarvan het budget flink werd overschreden. Bij de overheid kunnen ze er ook wat van – Denk Betuwelijn, Noord/Zuid-lijn, het Stedelijk Museum. Meestal gaan we pas samen zitten als de patiënt is overleden. Het idee van Klein is dat je zo’n sessie juist vooraf houdt. Hij schrijft: ‘In de fantasiewereld van het premortem is het voorbij. En jij bent de sigaar. Alles ging nog slechter dan je had gevreesd. Maar waarom?’ Een beetje back to the future dus. Want het is heel prettig als je achterafkennis al vooraf hebt.
Klein beschrijft een premortem waarbij een manager een belangrijk project fictief laat stuklopen omdat de CEO met pensioen gaat. Geen gekke gedachte, projecten lopen soms mis op banale hindernissen: de projectleider gaat scheiden en is er met zijn hoofd niet bij of een leverancier verwisselt twee bestellingen.
Mateloos optimisme is een andere grote boosdoener. In een overdreven juichstemming worden voordelen en resultaten vaak overdreven. Soms zelfs met opzet. De Deense economisch geograaf Bent Flyvbjerg, die werd ingevlogen om het Betuwelijn-debacle te onderzoeken, noemt dat strategische misrepresentatie. ,,Die term gebruiken we omdat mensen niet houden van de term liegen, maar daar komt het wel op neer. Voor belanghebbenden is het voordelig om opbrengsten en risico’s verkeerd voor te stellen”, aldus Flyvbjerg.
Dus wees gewaarschuwd, Mark. Jouw positiviteit heeft je tijdens de verkiezingen misschien wat opgeleverd, maar nu is het tijd voor een cursus doemdenken. Gewoon. Doen.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
